Agam Sutra Satik 36 Vyavahar ChhedSutra 3

SR No.: 003372
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Publication Year: 2000
Total Pages: 1046
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 36, & agam_vyavahara
File Size: 21 MB

Page 585

१००
व्यवहार-छेदसूत्रम् -२- ४/११८ उपसंपयावहगयाइहईपुवसंपया तेसिं ।। वृ-बहवेसाहम्मियाइत्यतसूत्रात्साधर्मिकत्वमनुवर्तते वाशब्दःसम्बन्धस्य प्रकारान्तरतोपदर्शनार्थः इमावपि चाधिकृतमूत्रोपात्तौशैक्षरत्नाधिको साधर्मिकौततः साधर्मिकप्रस्तावादधिकृतसूत्रोपनिपातः तृतीयप्रकारः । भिक्खूगणातो अवकम्म अन्नंगणं उवसंपज्जित्ताणं विहरेज्जा इत्यत उपसम्पत्प्रकृता याशब्दः प्राग्वदिहाप्यस्मिन् सूत्रेतयोःशैक्षरत्नाधिकयोरुपसम्पदभिधीयते इत्यधिकृतसूत्रारंभइत्येष सूत्रसम्धन्धः । अस्य व्याख्या द्वौ साधर्मिकौ समानगुरुकुलावेकतः सह तौ विहरतस्यद्यथा-शैक्षो रानिकश्चतत्रयः शैक्षःसपरिच्छन्नः परिवारोपेतः,रालिको रत्नाधिकोऽपरिच्छन्नः परिवाररहित इत्यर्थः तत्रशैक्षतरकेणरत्नाधिक उपसम्पत्तव्यस्तथा शैक्षतरको रत्नाधिकस्य भिक्षामुपपातंच विनयादिकंच कल्पाकं कल्पनीयंददातिएष सूत्रसंक्षेपार्थः । अधुना भाष्यविस्तरः - [भा.२१७५] सेहम्मिपलिच्छन्ने उवसंपय दोण्हवी पलिच्छातो ।
वोवत्थे मासलहुओ कारण असई सभावो वा ।। वृतोद्वावपिजनौसहाध्यायिनौसब्रह्मचारिणौ । तत्रयः शैक्षतरकः सपरिच्छन्नोद्रव्यपरिच्छदोपेतः परिवारसहित इत्यर्थः । भावपरिच्छेदेन पुनर्वयोरपि परिच्छेदोऽस्ति । तत्र शैक्षे द्रव्यतः परिच्छन्ने सति तेन रत्नाधिकस्योपसम्पत् दातव्या । ततो जघन्यतः संघाटो रत्नाधिकस्स देव उत्कर्षतो बहवोऽपि दातव्याः तथा शैक्षकेण रत्नाधिकस्य पुरत आलोचनीयं रत्नाधिकेन शैक्षकस्य पुरतोऽन्यथा वोवत्थे विपर्यास उभयोरपिप्रायश्चित्तंमासलघु । तथाकारेणग्लानादिलक्षणेव्यापृततयाद्वावेवतौ जनावित्यसति सहायस्याभावे न दद्यादपि सहायं, स्वभावो वा तस्यात्मीयकरणादिलक्षणस्ततो न ददाति सहायं, किन्त्वौचित्येन तस्यकृत्यंकारयति, । एषद्वारगाथासंक्षेपार्थःसाम्प्रतमेनामेव विवरीषुःप्रथमतः पूर्वार्ध[भा.२१७६] सझंतिवासिणो दोविभावेन नियमसो छन्नो ।
रायणिएउवसंपय सेहतरगेन कायव्यो ।। वृ- तौ द्वावपि सहाध्यायिनावेकस्य गुरोररन्तेवासिनौ च द्वावपि भावेन ज्ञानादिना नियमसो नियमेनच्छन्नौ ज्ञानादिरूपभावपरिवारोपेतावित्यर्थः । द्रव्यपरिच्छेदेन पुनः शैक्षतरक एवोपेतस्तत्र शैक्षतरकेणरालिको रत्नाधिकस्योपसम्पत्कर्तव्या । वोवत्थे मासलहुतो इत्यस्य व्याख्यानार्थमाह[भा.२१७७] आलोइयंमि सेहेन तस्स वियडे पहराइनितो।
इतिअकारणमिलहुगोअवरोपरगव्वतोलहुगा ।।। . वृ- प्रथमतः शैक्षतरकेण रत्नाधिकस्य पुरत आलोचनीयं, तेनालोचितः पश्चाद्रत्नाधिकस्तस्य
शैक्षतरस्य पुरतोविकटयत्यालोचयति, एतच्चेतौ नकुरुतस्ततइतिएतस्याकरणेद्वयोरपिप्रत्येकंलघुको मासः प्रायश्चित्तं, अवरोपरगव्वतो लहुगा इति यदि शैक्षतरको द्रव्यपरिच्छेदेनाहं परिच्छन्न इति गर्वतो रत्नाधिकस्य पुरतो नालोचयति तदातस्यापिप्रायश्चित्तं चत्वारो लघुकाः एतदेवोपदेशद्वारेणस्पष्टयति । [भा.२१७८] एगस्स उपरीवारो बीइएरायनियत्तवादोय ।
इइ गव्वोन कायव्वोदायब्वो चेव संघाडो ।। वृ- एकस्य परिवारोऽस्ति द्वितीये रालिकत्ववादः, रत्नाधिकोऽयमिति प्रवाद इति एवं रूपो गर्यो द्वाभ्यामपि न कर्तव्यः । किन्तु परस्परमालोचयितव्यमन्यथा चतुर्लघुकप्रायश्चित्तापत्तेर्दातव्यश्च शैक्षतरकेणजघन्यतोऽपिरत्नाधिकस्य सङ्घाटः । सम्प्रति भिक्खोवायंच दलाति कप्पागमिति