________________
४२४
बालिका
व्यवहार - छेदसूत्रम्-१-३/७३ गुणनिधिः । किमुक्तं भवति ? | प्रवचनमधीत्यात्मनो हितं चरत्यन्येषां च हितमुपदिशतीति तथा प्रवचनस्याहिताअवर्णभाषिणस्तन्निग्रहसमर्थःप्रवचनाहितनिग्रहसमर्थः पाठान्तरं-पवयणहियनिगम समत्थोप्रवचनाय हितः स्वशक्त्यनिगूहुनेनप्रभावकइत्यर्थः । निर्गमआत्मनः परस्यचसंसारान्निस्तारणे समर्थः ।अत्रैव कतिपयपदव्याख्यानार्थमाह[भा.१४९२] नयभंगाउलयाए दुद्धर इवसद्दोत्ति उवमे ।
। धारियमविघणटुंगुणियं परियत्तियं बहुसो ।। [भा.१४९३] पुव्वावरबंधेणंसमीहियं वाइयंतुनिजवियं ।
बहुविय वायणकुसलोपवयणअहियए निगिणहो ।। वृ-गाथाद्वयमपिगतार्थं । नवरंवाचितमापेक्षपरिहारपूर्वकतयासम्यक्गुरुपादान्तिकेनिर्णीतार्थीकृतं निर्यापितं विपुलवाचनासमृद्ध इत्यस्या व्याख्यानं बहुविधया वाचनया कुसलो दक्षो बहुविधवाचनाकुशलः, उक्तः प्रवचनकुशलः ।सम्प्रतिप्रज्ञप्तिकुशलमाह[भा.१४९४] लोगेवेएसमए तिवणसुत्तत्थ गहियपेयालो ।
धम्मत्थकाममीसग कहासुकहवित्थरसमत्थो ।। [भा.१४९५] जीवाजीवंबंधमोक्खंगतिरागतिसुहंदुक्खं ।
पन्नत्तीकुसलविऊ परिवादकुदंसणेमहणो ।। वृ- लोके वेदे समये वात्मीये प्रवचने यानि शास्त्राणि तेषु सूत्रार्थयो र्गृहीतं पेयालं परिमाणं येन स सूत्रार्थगृहीतपेयालः सम्यगविनिश्चितसूत्रार्थइतितात्पर्यार्थः ।तथा धर्मकथासुअर्थकथासुकामकथासु मिश्रकथासुचद्वित्रिसंयोगतीधर्मार्थकामकथासुकथयितव्यासु,कहवित्थरत्ति विस्तरेणकथने समर्थः धर्मार्थकाममिश्रकथासु विस्तरकथाकथनसमर्थः, तथा जीवमजीवं बंधमोक्षं गतिमागति सुखं दुःखमधिगत्य प्रज्ञप्तौ कुशलः ।कुत इत्याह-यतो विदू विद्वान् । एतदुक्तंभवति-यतो लोकवेदसमयाचाराणां सम्यग्वेत्ता ततो जीवानां नारकादिभेदभिन्नानामजीवानां धर्मास्तिकायादीनां बन्धस्य मिथ्यात्वाविरतप्रमादकषाययोगप्रत्ययकस्य मोक्षस्य सकलकर्माशापगमरुपस्य ज्ञानदर्शनचारित्रहेतुकस्य तथा येन येन कर्मणा कृतेन नरकतिर्यग्देवभवेषूत्पत्तिर्भवति । तद्रूपयोगतो येन च कर्मणा कृतेनमनुष्यभवेसमुत्पत्तिस्तद्रूपायाआगतेस्तथासुखंयथा प्राणिनामुपजायतेतथाभूतस्य,यथा दुःखं तथादुःखस्यप्ररुपणायांकुशलः तथापरवादिनोयत्कुदर्शनंतस्मिन्मथनः किमुक्तंभवति । परवादिनः
प्रथमंभाषन्तेयथायुष्माभिः कुदर्शनमग्राहिततस्तेनसहमानाविप्रतिपद्यन्तेतांश्चविप्रतिपद्यमानान् युक्तिभिस्तथा मध्नातियथा स्वदर्शनपरित्यागंकुर्वन्तीति । एष इत्थंभूतःप्रज्ञप्तिकुशलः ।
साम्प्रत-मत्रैवदृष्टान्तमाह[भा.१४९६] पनत्ती कुसलो खलुजए खुडुगणीमुरुंडरावस्स ।।
पुठो कहनवि देवा,गयंपिकालं नयाणंति ।। [भा.१४९७] तो उठितो गणधरो, रायाविय उठितो ससंभंतो ।
अह खीरासवलद्वी कहतिसोखुड्डगगणीतो ।। [भा.१४९८] जाहे यपहरमेत्तं कहियंनय मुणइकालमहराया।
तोवेतिखुड्डागणी रायाए एव जाणाहि ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org