________________
उद्देशक : २, मूलं: ४७. [भा. ११४३]
३४५ तस्यामुयांकृतायां, गाथायांपुंस्त्वंप्राकृतत्वात्मानस्वरूपप्रदर्शनेन कश्चिदल्पकर्मा निर्विणा भवति, तद्विषयं विरागमुपपद्यते । तत एतत्कर्तव्यम्-- [भा.११४४] पणवियाओ विरूवाउम्मंडिज्जती एतस्स पुरतोउ ।
रूववतीएउभत्तं दिज्जइजेणंतुंछेडुइ ।। वृ- अन्यच्च च यदि सा नटीस्वरूपतो विरूपा भवति ततः सा पूर्व प्रज्ञाप्यते प्रज्ञापिता च सती तस्याधिकृतस्य तां दृष्टा उन्मादप्राप्तस्य पुरत उन्मद्यते । यत्तस्या मण्डनं तत्सर्वमपनीयते । ततो विरूपरूपदर्शनतस्तस्य विरागो भवति । अथ सास्वभावतोऽपि रूपवती अतिशायिनोद्भटेन रूपेण युक्ताततस्तस्यास्तद्भक्तंमदनफलमिश्रादिदीयते येन तस्यपुरतश्छर्दयति उद्धमनंच कुर्वतीसा किल जुगुप्सनीया भवतिततः सतां दृष्ट्रा विरज्यते इति ।। [भा.११४५] गुझंगनमि यवियर्ड पज्जावेऊणखदियमाईणं ।
तद्दायणा विरायो होज्जजहासाढभूतिस्स ।। वृ- यदि पुनः कस्यापि गुह्याङ्गविषयउन्मादो भवति, न रूपलावण्याद्यपेक्षितस्ततः क्षरकादिनां विकटं मद्यं पाययित्वा प्रसुप्तीकृतां तां प्रभूत मद्योद्गालिखरण्टितसर्वशरीरा(वयवा)नामत एव मक्षिकाभिर्भिणिभिणायमानानां तद्दावणत्ति तस्य गुह्याङ्गस्य मद्योगालनादिना बीभत्सीभूतस्य दर्शना क्रियते । ततोभवति दर्शनान्तरंकस्यापिमहात्मनो विरागः |यथा आषाढभूतः क्षुल्लकस्य, वातेनपित्तन चोन्मादयतनामाह[भा.११४६] वाते अब्भंगसिनेह पज्जणादी तहा निवाएय।
सक्करखीरादि हियपित्त गिच्छा उकायव्वा ।। वृ- वाते वातनिमित्ते उन्मादे तैलादिना शरीरस्याभ्यङ्गः क्रियते, स्नेहपायनं घृतपायनमादिशब्दात्तथाविधान्यचिकित्सा परिग्रहः तत्कार्यते । तथा निवाते स्थाप्यते, पित्तवशादुन्मत्तीभूतस्य शर्कराक्षीरादिभिस्तस्य चिकित्सा कर्तव्या
मू. (४८) उवस्सग्गपत्तं भिक्खं गीलायमाणं नो कप्पइ तस्स गणावच्छेदितस्य निज्जूहित्तए अगिलाएकरणिज्जवेयावडियंजावरोगातंकातोविष्यमुक्के । ततो पच्छातस्स अहालहुस्सगनामंववहारे पट्टवियव्वे सिया इति ।।
वृ-अथास्थ सूत्रस्यकःसम्बन्धः? [भा.११४७] मोहेन पित्ततो वा आवा संचयतो समक्खातो ।
एसो उध्वस्सग्गो इमो उअनोपरसमुत्थो ।। वृ-मोहनमोहनीयोदयेन वेदोदयेनेत्यर्थः पित्ततोवा पित्तोदयेनेत्यर्थः । उन्मत्तः स आत्मा संचेतकः आत्मनैवात्मनोदुःखोत्पादकः समाख्यातः यच्चात्मनैवात्मनोदुःखोत्पादनमेघ आत्मसंचेतनीय उपसर्गः ततः पूर्वमात्मसंचेतनीय उपसर्ग उत्कृष्टत उपसर्गाधिकारादयमन्यः परसमुत्थ उपसर्गोऽनेन प्रतिपाद्यते इत्यनेन सम्बन्धेनायाततस्यास्वव्याख्या सा च प्राग्वत् । तत्रोपसर्गप्रतिपादनार्थमाह[भा.११४८] तिविहो व ज्वस्सग्यो दिव्यो मानुस्सितो तिरिच्छोय ।
दिव्वो.उपुवभणितो मानुसतिरिए अतो वोच्छं ।। वृ-त्रिविधः खलु परसमुत्थ उपसर्ग । तद्यथा-देवो मानुपिकस्तरश्चश्च । तत्र देवो देवकृतः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org