Page Text
________________
३१०
व्यवहार - छेदसूत्रम् - १-२/३६ वृ- नामविहारः स्थापनाविहारीद्रव्ये द्रव्यनिमित्तं द्रव्यभूतो विहारो द्रव्यविहारः भावे भावविहारः । एवमेष विहारचतुर्विदो भवति, इहच नो आगमतो भावविहारेन गीतार्थेनाधिकारोन शेषैस्तस्तानधिकृत्य व्युत्पत्तिमाह-यस्माद्विविधरनेकैः प्रकारैः रजः कर्म हरति तस्माद्विहार इत्युच्यते । विविधं हियते रजः कर्मानेनेति विहारोऽकर्तरीति घञिति व्युत्पत्तेः । सम्प्रति नामादिभेदा व्याख्येयास्तत्र यस्य विहार इति नाम स नामविहारः स्थापनाविहारश्चित्तकर्मण्यन्यत्र वा आलिख्यमानः स्थापनाविहारः । द्रव्यविहारो द्विधा आगमतो नो आगमतश्च । तत्रागमती विहारशब्दार्थज्ञाता तत्र चानुपयुक्तः । नोआगमतस्त्रिधाज्ञशरीर भव्यशरीरतद्वयतिरिक्तभेदात् । तत्र ज्ञशरीर भव्यशरीरे प्राग्वत् । तद्वयतिरिक्तमाहआहारादीणठा जो उ विहारो अगीय पासत्थे । जोया व अनुवउत्तो, विहरति दव्यविहारो उ ।।
[भा. ९९२ ]
वृ- यो नाम आहारादीनामाहारोपधिप्रभृतीनामर्थायोत्पादनाय अगीतानामगीतार्थानां पार्श्वस्थानां च गाथायां समाहारो द्वन्द्वः । षष्ठीसप्तम्योरर्थं प्रत्यभेदाच्च सप्तम्या निर्देशः । तथा योऽप्यनुपयुक्तः सन् विहरति एष सर्वोऽपि द्रव्ये विहारः आद्यो द्रव्यनिमित्तत्वात् द्रव्यविहारः द्वितीयोऽनुपयुक्तत्वादिति उक्ती द्रव्यविहारः । भावविहारो द्विधा- आगमतोनो आगमतञ्च । तत्रागमती विहारशब्दार्थज्ञाता तत्र चोपयुक्तः नो आगमतो भावविहारो द्विधा - गीतार्थी निश्रितश्च । तथा चाह
[भा. ९९३ ]
गीत्थय विहारी बीय गीयत्थनिस्सितो होंति ।
एतो तत्तिय विहारी नाणुन्नातो जिनवरेहिं ||
वृ- विहारः प्रथमो भवति गीतार्थः गीतार्थसाध्यात्मको द्वितीयो गीतार्थनिश्रितः गीतार्थस्य निश्रा संश्रयणं गीतार्थनिश्रा सा सञ्जातायस्येति पाठान्तरं गीतार्थमिश्रित इति तत्र गीतार्थसंयुक्त इति व्याख्येवं इति । आभ्यां गीतार्थगीतार्थ निश्रिताभ्यामन्यस्तृतीयो विहारो नानुज्ञातो जिनवरेन्द्रैः । । तत्र गीतार्थं गीतार्थनिश्रितं च विहारमाह
[ भा. ९९४ ]
जिनकप्पिती उगीयत्थी, परिहारविसुद्धितो विगीयत्थो । गीत्थे इड्डीदुगंसेसा गीयत्थनिस्साए ।।
वृ- गीतार्था द्विविधास्तद्यथा-गच्छगता गच्छनिर्गताश्च । तत्र गच्छनिर्गता इमे जिनकल्पिको गीतार्थः परिहार विशुद्धिकोऽपि गीतार्थः । अपि शब्दाद्यथालन्दकल्पिकप्रतिमापन्नोऽपि च गीतार्थः, अमीषां विहारो गीतार्थः । गच्छवासे गीतार्थे गीतार्थविषये ऋद्धिद्विकं तद्यथा - आचार्य उपाध्यायश्च । अथवा आचार्यः शेष चतुष्टयमुपाध्यायप्रवृत्तिस्थविरगणावच्छेदिरुपमेतच्च द्विकं स्थानानि निर्युक्तमिति । व्यवहियते स्वस्वव्यापारे तेषां निर्युक्तत्वात् शेषाः सर्वे अनियुक्ताः ते यदि गीतार्था यदि वा अगीतार्थाः । सर्वे गीतार्थनिश्रया विहर्तव्यम् । अत्र पर आह
[भा. ९९५]
चोएइ अगीयत्थे, किं कारण मो निसिज्झइ विहारो ।
सुणदितं चोयग, सिद्धिकरं निह्नवे एसिं ।।
वृ- चोदयति प्रश्नं करोति अगीतार्थे अगीतार्थस्य किं कारणं किं निमित्तं मो इति पादपूरणे निषिष्यते विहारः सूरिराह - हे चोदक! त्रयाणामप्येतेषां गीतार्थागीतार्थनिश्रितागीतार्थानां सिद्धिकरं दृष्टान्तं श्रृणु ।
तमेवाह
[भा. ९९६ ]
Jain Education International
तिविहे संगिल्लंमि जानतो निस्सिए अजानंते ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003372 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 36 Vyavahar ChhedSutra 3 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 1046 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 36, & agam_vyavahara |
| File Size | 21 MB |