________________
२१०
व्यवहार - छेदसूत्रम्-१-१/१८ विधप्रायश्चित्तमुक्तम् । इदानीमोघतोनवविधं प्रायश्चित्तमाह[भा.५९७] चगुरुयं मासो वा मासो छलहुगचउगुरुमासो।
छगुरुयं छल्लहुयंचगुरुयं वा बितिएणं ।। वृ- सिंहानुगस्य पुरतः सिंहानुगो भूत्वा यद्यालोचयति, ततश्चतुर्गुरु प्रायश्चित्तं; सिंहानुगस्य वृषभानुगीभूयालोचयतो मासलघुः सिंहानुगस्य क्रोष्टुकानुगीभूय पादप्रोञ्छने स्जोहरणनिषद्यायां वा स्थितस्यालोचयतो मासलघु, उत्कुटुकः सन् आलोचयन् शुद्धः । वृषभानुगस्य पुरतः सिंहानुगोभूत्वा यद्यालोचयति. ततः षट् लघु षट् मासा लघवः प्रायश्चित्तं, वृषभानुगस्य पुरतो वृषभानुगीभूयालोचयतश्चतुर्गुरु चत्वारो गुरुमासाः, वृषभानुगस्य क्रोष्टुकानुगीभूयालोचयतो मासो लघुमासः, । क्रोष्ट्रकानुगस्य पुरतो यदि सिंहानुगोभूत्वा आलोचयति ततः षट् गुरुषट्मासा गुरवः क्रोष्ट्रकानुगस्यैव पुरतो वृषभानुगीभूयालोचयतः षट् लघु षण्मासा लघवः, क्रोष्टुकीभूयालोचयतश्चतुर्गुरु एतच्च सशासनपरिग्रहे प्रतिपत्तव्यं यदि पुनरुत्कुटुकः सन्नालोचयति तदा शुद्धः, । अत्रैव व्याप्त्या प्रायश्चित्तलक्षणमाहभा.५९८] सव्वत्थविसमासणे आलोएंतस्सचउगुरूहोति ।
विसमासण निच्चतरे अकारणेअविहिएमासो।। वृ-सर्वत्रापिसिंहानुगेवृषभानुगेकोष्टकानुगेचसमे आसने उपविष्टस्य सतआलोचयतः किमुक्तं भवति? याशे आसने निविष्ट आलोचनाहः आलोचकोऽपि यदि तादृश एवासने उपविष्टः सन्नालोचयति, तदा तस्यप्रायश्चित्तं भवतिचदुर्गुरुचत्वारो गुरुमासाः, अतएव प्राक् सिंहानुगस्य पुरतः सिंहानुगस्यैवालोचयतोवृषभानुगस्य पुरतोवृषभानुगस्यालोचयतः, क्रोष्ट्रकानुगस्यपुरतः क्रोष्ट्रकानुगस्य समानासनस्यालोचयतश्चतुर्गुरुकमुक्तम्, ।अथविषमे अधिके आसने स्थितः सन्आलोचयतिततः षट् लघु षट् गुरुर्वा, तत्र वृषभानुगस्य पुरतः सिंहानुगस्यालोचयतः षट् लघु, क्रोष्ट्रकानुगस्य पुरतः सिंहानुगस्यालोचयतः षट्गुरु, एतच्चानुक्तमपिसामदिवसितं, तत्रविषमे आसनेनीचतरे स्थितः सन्नालोचयति । ततःप्रायश्चित्तंमासोलधुमासः । एतच्चाकारणेनिषीदतोवेदितव्यम् । कारणे निषीदन् शुद्ध एव । तथाआलोचनाकाले येशेषा अप्रमार्जनादयो विधयस्तेष्वपिप्रत्येकं प्रायश्चित्तंमासलघु ।
सम्प्रतिजेएयाए पट्टवणाएपट्टविए निव्विसमाणेपडिसेवितोस विकसिणे तत्थेव आरोहेयव्वेसिया इति तद्व्याख्यानार्थमाहभा.५९९] . मासादी पठविएजं अन्नसेवए तयंसव्वं ।
साहनिऊणंमासा,छदिज्जतेपरेझोसो।। वृ- प्रागुक्तया प्रस्थापनया प्रायश्चित्तदानलक्षणया प्रस्थापिते प्रायश्चित्तकरणे प्रवर्तिते यदन्यत् मासादि सेवते प्रतिसेवते तत्सर्वं संहत्य एकत्र मीलयित्वा षण्मासा दीयन्ते । यत्पुनः षण्मासेभ्यः परं तस्य समस्तस्यापि गाथायां सप्तमी षष्टयर्थे झोषः परित्यागः । सूत्रे पट्टवेत्युक्तं ततः प्रस्थापनाया भेदानाह[भा.६००] दुविहा पट्ठव या खलुएगमनेगा य हो अनेगाय ।
तवतिय परियत्त तिगं तेरस उजानिय पयानि ।। वृ-सा प्रायश्चित्तप्रस्थापना द्विविधा । तद्यथा-एका अनेका च । तत्र या संचयिता सा नियमात्
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org