________________
२०८
व्यवहार - छठसूत्रम्-१-१/१८ सिंहानुगस्याचार्यस्यक्रोष्ट्रकानुगः सन्नाचार्य इतितृतीयः ३ ।वृषभानुगस्वाचार्यस्य सिंहानुगः सन्नाचार्य इति षष्ठः ६ । क्रोटुकानुगस्याचार्यस्य सिंहानुगः सन्नाचार्य आलोचयतीति सप्तमः ७ । क्राटुकानुगस्वाचावस्यवृपभानुगः सन्नाचार्य इत्यष्टमः ८ क्रोष्ट्रकानुगस्थाचार्यस्यक्रोष्ट्रकानुगः सन्नाचार्य आलोचयतीतिनवमः ९ । एतेषांनवानामप्याचार्याणामालोचयतां यथासङख्यमिति प्रायश्चित्तम् । । [भा.५९०] मासो दुन्निओसुद्धोचउलहुलहुय अंतिमो सुद्धो ।
गुरुवा लहुयालय भेया गणिणो नवगणिमि ।। वृ-गणिन्याचार्येलोचनाhगणिनि गणिन आचार्यस्यालोचकस्यभेदा नवतेचानन्तरमेवोपदर्शिता एतेषां च यथाक्रमं प्रायश्चित्तमिदं मासो इत्यादि सिंहानुगस्याचार्यस्य पुरतः सिंहानुगतयालोचयत आचार्यस्य प्रायश्चित्तं मासलघु । वृषभानुगतया आलोचयन् शुद्धः क्रोष्ट्रकानुगतवालोचयन् शुद्धः वृषभानुगस्याचार्यस्यपुरतः सिंहानुगतया आलोचयत आचार्यस्यप्रायश्चित्तं चत्वारोलघवोलघुमासाः, वृषभानुगतया आलोचयतो लघुको मासः, क्रोष्ट्रकानुगतयालोचयन् शुद्धः क्रोष्ट्रकानुगतस्याचार्यस्य पुरतः सिंहानुगतयालोचयतआचार्यस्य चत्वारोगुरुका गुरुमासाः,वृषभानुगतयालोचयतश्चत्वारी लघुका लघुमासाः, । क्रोष्टकानुगतयालोचयतो लघुक एको लधुमासः । पादप्रोञ्छने रजोहरणनिषयायां च क्रोष्ट्रकानुगालोचनार्हाचार्यसशासने उपविष्टस्य वेदितव्यः । यदा पुनरुत्कुटुकः सन्नालोचयति तदा शुद्ध एव, एतानि प्रायश्चित्तानि तपसा कालेन च गुरुकाणि द्रष्टव्यानि । तथा सिंहानुगवृषभानगक्रोष्ट्रकानुगरूपाणांत्रयाणांआचार्याणांवृषभाआलोचका नव, तेषामपियथाक्रमतान्येव प्रायश्चित्तानि नवरं तपसा गुरूणि कालतोलघूनि वेदितव्यानि, तथा त्रयाणां सिंहानुगवृषभानुगक्रोष्टुकानुगरू पाणामाचार्याणां भिक्षवोप्यालोचकानव तेषामपि यथाक्रमं तान्येव प्रायश्चित्तानि नवरं तपसा लघुनि कालतोगुरूणि । तथा चाह[भा.५९१) दोहिं विगुरूणि ऐत गुरुंभिनियमातवेण कालेन ।
वसभंमियतव गुरुगाकालगुरू होतिभिक्खूमि ।। वृ- गुरावाचार्ये आलोचके जाताकेवचनं गुरुलघुषु आचार्येषु आलोचकेषु नवसु नियमादेतानि यथाक्रममनन्तरोदितानि प्रायश्चितानि द्वाभ्यां गुरुकाणि द्रष्टव्यानि । तद्यथा-तपसा कालेन च वृषभेऽत्रापि जातावेकवचनं वृषभेषु तपसा गुरुकाणि कालतो लघूनीति सामदिवसीयते, । भिक्षी भिक्षुषु कालतो गुरूणि, सामर्थ्यात्तपसा लघूनि भवन्ति, तदेवमालोचनाहमाचार्य प्रतीत्याचार्यवृषभभिक्षुष्वालोचकेषु सप्तविंशतिः प्रायश्चित्तस्थानानि प्रतिपादितान्यधुना सिंहवृषभक्रोष्टुकानुरूपतया त्रयाणामालोचनार्हाणां वृषभाणां ये पूर्वक्रमेणाचार्या आलोचका नव भवन्ति तेषांयथासङ्ख्यं प्रायश्चित्तमाह[भा.५९२] लहुया लहुओसुद्धो गुरुया लहुओयअंतिमोसुद्धो ।
छलहुचउलहुलहुओ वसभस्स उनवसुठाणेसु ।। वृ-वृषभस्यालोचनार्हस्यसिंहानुगादिरूपतया त्रिविधस्यनवसुस्थानेषुनवस्वाचार्येषु आलोचकेषु यथाक्रममिदंप्रायश्चित्तम् । तद्यथा-वृषभस्य सिंहानुगस्यपुरतः सिंहानुगतया आलोचयतिआचार्यस्य चत्वारो लघुमासा, वृषभानुगतयाआलोचयतो लघुको लघुमासः क्रोटुकानुगतया आलोचयन्शुद्धः, वृषभस्य वृषभानुगस्य पुरतः सिंहानुगत्या आलोचयन् शुद्धः वृषभस्य क्रोष्टकानुगतस्य पुरतः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org