________________
२०१
उद्देशक : १, मूलं : १८. [भा. ५७०] साधूनां पूरयति न पुनः संयमे सीदतः सारयति सोऽसारणिकः सारणारहितो इहलोकहिता न परलोक । एषा प्रथमभंगभावना । यः पुनः संयमभोगेषु प्रमाद्यतां सारणां कराति न च वस्त्रपात्रभक्तपानादिकं प्रयच्छति,स केवलं स्फुटंभणन्ब्रुवाणः परलोके हितो न इहलोके इति सामर्थ्यानगम्यते, ।एषा द्वितीयभङ्गभावा । तृतीयचतुर्थभङ्गभावनातस्वयंभावनीया ।साचैवम्-योवस्त्रपात्रभक्तपानादिकंसमस्तमपि साधूनांपूरयतिसंयमयोगेषुचसीदतःसारयतिसइहलोके हितः परलोके चहितः । चतुर्थ उभयरहितः । अत्र पर आह-‘ननु यो भद्रस्वभावतया न सारयति वस्त्रपात्रभक्तादिकं तु समस्तमापूरयति स एव समीचीनीयः पुनः खरपरुषंब्रुवाणश्चण्डरुद्राचार्यइवसारयतिनसमीचीनोऽसमाध्युत्पादकत्वात्तत्राह - [भा.५७१] जीहाण विलिहंतो नभद्दतोजत्थसारणा नस्थि ।
दंडेनविताडतो सभद्दतो सारणाजत्थ ।। वृ-यत्रनामसंयमयोगेषुसीदतांसारणानास्ति,सआचार्योजीह्वयाविलिहन्मधुरवचोभिरानन्दयन् उपलक्षणमेतत् वस्त्रपात्रादिकं च पूरयन् न भद्रको न समीचीनः, परलोकापायेषु पातनात् । यत्र पुनः सीदतां साधनां सम्यक सारणासंयमयोगेषु प्रवर्तना समस्तिस आचार्यो दण्डेनापि ताडयन भद्रक: एकान्तसमीचीनः सकलसांसारिकापायेभ्यः परित्राणकरणात् । अथसारणामकुर्वा! जिह्वया विलिहनु कस्मान्न समीचीन इत्यत्राह[भा.५७२) जहसरणमुवगयाणंजीवियववरोवणं नरो कुणइ ।
एवं सारणियाणं आवरितो असारओगच्छे ।। वृ-यथाकोऽपिनरएकान्तेनाहितकारी शरणमुपगतानांजीवितव्यपरोपणंकरोति एवं साधूनामपि सारणमुपगतानां सारणीयानां संयमयोगेषु प्रमादव्यावर्त्तनेना प्रवर्तनीयानामाचार्योऽसारको गच्छं भावनीयः । सोऽपि शरणोपगतशिरो निकर्तक इव एकान्तेनाहितकारीति भावः शरणमुपगतानां संसारापारपारावारे निरनुकम्पं प्रक्षेपणात् स च तादृश इह परलोकहितार्थिना परित्याज्यः । यस्तु खरपरुपभणनेनापि संयमयोगेषु सीदतः सारयति संसारनिस्तारकत्वादेकान्तेनाश्रयणीयः । ततस्तृतीयभङ्गवर्ती आचार्यः परिहारिकस्यानुशिष्टयादित्रिविधं करोतिकारयति अनुमन्यतेच । [भा.५७३] एवंचकीरमाणे अनुसट्ठाइंमिवेयवच्चेउ ।
कोवियपडिसेविज्जा से वियकसिणेऽरुहेयव्वे ।। . वृ- एवमपियथागममनन्तरोदितेनापि प्रकारेणअनुशिष्टयादौ त्रिविधे वैवावृत्ये क्रियमाणे कोऽपि प्रतिसेवितप्रायश्चित्तस्थानमापद्यते इतिभावः ।सेविय कसिणेरुहेयव्वे इति तदपिकृत्स्नमारोपवितव्यं । कृत्स्नं नाम निखशेषम् । एतेन 'ठविए विपडिसेवित्ता सेवि कसिणे त्तत्थेव आरुहियव्वे सिया इति सूत्रपदं व्याख्यातं ।कृत्स्नमित्युक्तं तत्र कृत्स्नप्ररूपणार्थमाह[भा.५७४] पडिसेवणाय संचय आरुवण अनुग्गहे यबोधव्ये |
अनुग्घाय निरवसेसंकसिणं पुन छव्विहं होइ ।। [भा.५७५] पारंचियमासीयं छम्मासारूवण छद्दिणगएहिं ।
कालगुरुनिरंतरंवा, अनुनमहियं भवेच्छद्रं ।। वृ- अनयोथियोर्यथासङ्घयेन पदयोजना । सा चैवं-कृत्स्नं पुनः शब्दा वाक्यभेदार्थः । स च वाक्यभेदएवंवैयावृत्ये क्रियमाणेप्रतिसेवेतततस्तत्कृत्स्नमारोपयेत् । तत्पुनः कृत्स्नंषड्विधंषट्प्रकार
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
EM
www.jainelibrary.org