________________
उद्देशक : १, मूलं : १४, [भा. ५२६]
१८५ तत्रपञ्चकातिरिक्तोमासो यथा केनापि शय्यातरपिण्डः सस्निग्धेन हस्तकेन मात्रकेणवा गृहीतः । तत्र मासः शय्यातरपिण्डग्रहणात् रात्रिंदिवपञ्चकं सस्निग्धेन मात्रकेण वा भिक्षाग्रहणात् रात्रिंदिवदशकेनाधिको मासो, यथा केनापि शय्यातरपिण्डः परित्तकायानन्तरनिक्षिप्तः सस्निग्धेन हस्तेन मात्रकेण वा गृहीतः । तत्र मासः शय्यातरपिण्डग्रहणात् रात्रिंदिवपञ्चकं परितकायान्तरनिक्षिप्तप्रहणात् द्वितीयं रात्रिंदिवपञ्चकंसस्निग्धेन हस्तकेन मात्रकेण वा भिक्षाग्रहणात एवं पक्षाद्यतिरेकेऽपि भावना कार्याः । एवं द्वितीयतृतीयसूत्रादिष्वपि द्वैमासिकादीनां सातिरेकता पञ्चकादिभिर्भावनीवा । सूत्रपाठस्त्वेवम् - 'जेभिक्खूसातिरशंदोमासियंपरिहारट्ठाणंपडिसेवित्ताआलोएजा अपलिउंचिय आलोएमाणस्ससातिरगं दोमासियं पलिउंचिउंआलोएमाणस्स साइरेगतेमासियं ।
जे भिक्खू सातिरंगं तिमासियं परिहारट्ठाणमित्यादि । षष्ठमपि बहुशः शब्दविशिष्टं सातिरेकसूत्रं पञ्चसूत्रात्मकंतच्चैवमुच्चारणीयम्- 'जेभिक्खूबहुसोसातिरेगमासियं परिहारट्ठाणंपडिसेवित्ता आलोएजा अपलिउंचिय आलोएमाणस्ससातिरेगमासियंपलिउंचियं आलोएमाणस्स सातिरेगदोमासियंजे भिक्खू बहुसो सातिरेगदोमासियं पडिहारहाणं पडिसेवित्ता आलोएजा अपलिउंचिय आलोएमाणस्स सातिरेगं दोमासियंपलिउंचियआलोएमाणस्ससातिरंगतेमासियमित्यादि ।सप्तमंसातिरेकसंयोगसूत्रम् । अष्टमं बहुशः सातिरेकसंयोगसूत्रं । तत्रसातिरेकाणांमासिकादीनांसंयोगाः सातिरेकसंयोगाः । तदात्मकं सूत्रं सातिरकसंयोगसूत्रं तदेव बहुशःशब्दविशिष्टंबहुशःसातिरेकसंयोगसूत्रं ।तत्रसातिरेकाणिपञ्चपदानि, तद्यथा-सातिरेकं मासिकं १, सातिरेकं द्वैमासिकं २, सातिरेकं त्रैमासिकं ३ सातिरेकं चातुर्मासिकं ४, सातिरेकंपाञ्चमासिकं५। पञ्चानांचपदानांद्विकसंयोगेभंगादश, त्रिकसंयोगेऽपिदश, चतुष्कसंयोगे पञ्च, पञ्चकसंयोगे एकः । एते च तृतीय चतुर्थसूत्रचिन्तायामिव भावनीवाः । सर्वसंख्यया भङ्गाः षड्विंशति, एवमेव षड्विंशतिर्भङ्गाबहुशः सातिरेकं संयोगसूत्रेऽपिभावनीयाः । उभयमीलने भङ्गा द्वापञ्चाशत | पञ्चसूत्राणिपञ्चमेसातिरेकसूत्रेपञ्चसूत्राणिषष्ठेबहश:सातिरेकसूत्रेतान्यप्यत्रमीलितानि जातानि सर्वसंख्यया द्वाषष्टिसूत्राणि । एतानि च उद्घातानुद्घातविशेषरहितानि तत एतावत्येवोद्धातविशेषपरिकल्पितान्यन्यानि सूत्राणि द्रष्टव्यानि । एतावन्त्येव चानुद्घातविशेषपरिकल्पितान्यपि । एवमेतास्तिस्रो द्वाषष्टयः सूत्राणां सर्वसंख्यया षडशीतीसूत्रशतं । ___ अतऊतुउद्घातानुरातमिश्रकाभिधानतः संयोगसूत्राणिभवन्तितत्सूचनार्थमिदमुत्तरार्द्धमाहसंयोगा कायव्वा इत्यादि । गुरवश्च लघवश्च गुरुलघवस्ते च ते मिश्राश्च गुरुलघुमिश्रास्तैरनेक संयोगा भवन्तिकर्तव्याः । ते चैवमुच्चारणीयाः-जेभिक्खूसातिरेगउम्घायमासियंवा सातिरेगअनुग्घायमासिवं वा परिहारट्ठाणं पडिसेवित्ता आलोएजा अपलिउंचिय आलाएमाणस्स सातिरेगमुग्घायमासियं वा सातिरेगअनुग्घायमासियं वा परिहारट्ठाणं पडिसेवित्ता आलोएजा अपलिउंचिय आलाएमाणस्स सातिरेगमुग्धायमासियं वा ! जे भिक्खू सातिरेकमुग्घायमासियं वा सातिरेगमनुग्घाय दोमासियं या परिहारहाणंपडिसेवित्ता । इत्येवमुद्घातितपदममुञ्चताअनुद्धातद्वैमासिकादीन्यपिवक्तव्यानि । एवमेते भङ्गाः पञ्च ऐत उद्घातमासिके अनुद्घातमासिकद्वैमासिकायकसंयोगेन लब्धाः । एवमुद्घातिते द्वैमासिकेऽपि पंच एवं त्रैमासिकेऽपि पञ्च चातुर्मासिकेऽपि पञ्च पाश्चमासिकेऽपि पञ्चेत्युभयोरप्येककसंयोगेन सर्वसंख्यया भङ्गाः पञ्चविंशतिः, तथा उद्घातसातिरेकमासिक एवमनुद्घातसातिरेकमासिकद्वैमासिकादिद्विकसंयोगेभङ्गादश, एवमुद्घातितेऽपिसातिरेके द्वैमासिके
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org