________________
१७०
व्यवहार - छेदसूत्रम्-१-१/१४ वारा निदमुक्तं भवनि-उद्घातं प्रायश्चित्तं वहतः त्रैमासिकानन्तरं भूयो भूय आपत्ती सप्तवारान् लघुकाश्चत्वारो मासा दीयन्ते । तदनन्तरं पञ्चवारान् लघुकाः पञ्चमासाः अनुयातितं प्रायश्चित्तं वहतः त्रैमासिकानन्तरं पुनगपत्तौ पञ्च वारान् गुरुका श्चत्वारोमासाः तदनन्तरं त्रीन् पञ्च गुरुमासान् ।। साम्प्रतमत्रैवासञ्चये उदयातानुद्घातापत्तिस्थानानानांसुखावगमापायमाह[भा.४९०] उक्कोसा उपयातो वा ठाणे ठाणेदुवे परिहरेज्जा ।
एवं दुगपरिहानी, नेयव्वा जावतिन्नेव ।। वृ- उत्कृष्टं नाम उद्घातभिन्नमासगतं विंशतिलक्षणं तस्मादारभ्योदयातगते स्थाने स्थाने यदुत्कृष्ट तदपेक्षया अनुद्घात गतेषु स्थानेषु द्वौ द्वौ परिहापयेत् । एवं द्विकपरिहानिस्तावत् ज्ञातव्या यावदुट्यातगतपञ्चकोत्कृष्टापेक्षया अनुदाते त्रयइति । इयमत्रभावना-उद्घातेभिन्नामासे विंशतिः, अनुयातं द्विकपरिहान्या अष्टादश । तथा उद्घाते मासे सप्तदश, अनुराते पञ्चद्दश । एवं द्विमासे त्रिमासंऽपि ।तथा उद्धाते चतुर्मासे सप्त अनुदातेपञ्च । तथा उराते पञ्चमासे पञ्च अनुदाते त्रयइति । तदेवमापत्तिस्थानान्युक्तानि ।। उद्घातानुदवातदानविधिः साम्प्रतमेतेषां दानविधिमाह[भा.४९१] अट्टउ अवनेत्ता सेसा दिज्जंति जावउ तिमासो ।
जत्थठगाबहारी न होजं तंझोसएसव्वं ।।। वृ-येभिन्नमासादयोविंशत्यादिवारा आपन्नास्तेभ्यः प्रत्येकमष्टावष्टावपनयेत् । अपनीवशेषादीयंते. एवं तावत्वाच्यम्यावत्रिमासाः त्रैमासिकं । अयमत्रभावार्थः । विंशतिवाराः किलोद्घाता भिन्नमामा आपन्नास्तत्राष्टौ भिन्नमासा झोषिताः, शेषा द्वादश दीयन्ते । तेऽपि स्थापनारोपणाप्रकारेणाधिकं परिशाट्या षण्मासाः कृत्वा दीयन्ते । तथा अष्टादश अनुद्धाता भिन्नमासा आपन्नास्तेभ्योऽष्टौ त्यक्त्वा शेषादश भिन्नमासाः प्रदातव्याः । तेऽपिस्थापनारोपणाप्रकारेण अधिकंसमस्तमपित्यक्त्वापण्मासाः कृत्वादानीय इति ।तथा सप्तदशवारा लघुमासाः प्राप्तास्तेभ्योऽष्टी परित्यज्य शेपानवलघमासा दीयन्ते। पञ्चदशवारा गुरुमासा आपन्नास्तभ्योऽष्टी परित्यज्यशेषाः सप्तगुरुमासादेयाः । एवंद्वैमासिक त्रैमासिकेऽपिवाच्यम् ।सर्वत्रस्थापनारोपणाप्रकारेणाधिक्यं त्यक्त्वाषण्मासाः कृत्वादयाः । अथ अष्टकझोषणाभिधानं किमर्थम्? एतदेव कस्मानीतं विंशत्यादयो भिन्नमासादयःस्थापनारोपणाप्रकारेण षण्मासीकृत्य दातव्या इति? उच्यते । मध्यमतीर्थकृतामष्टमासिकी यातपोभूमिस्तदनुग्रहाऽर्थमित्यदोपः । उक्तंच निशीथचूर्णो-'अष्टमसिया मज्ह्यिमातोभूमीतीएअनुगहकरणथमट्टमभागहारझोसणा कया इति । यत्र पुनश्चतुर्मासिक वा पञ्चमासिके वा अष्टकापहारो नभवेत् । अष्टानामवासम्भवात् । तं सर्वं झोपयेत्सर्वमपि तत्परित्यजेत न किमपितत्र दानं भवतीति भावः । येभ्योऽटकापहार यदवतिष्टतके तदेतदुभयंदर्शयति[भा.४९२] बारस दस नवचेवयसत्तेव जहन्नगाईठाणाई ।
वीसटारस सत्तरस, पन्नरठाणाण बोधव्वा ।। वृ-द्वादश दश नवसप्तत्यमूनि जघन्यानिस्थानानिबोधव्यानि । जघन्यतायेपां विंशत्याद्यपेक्षयामीपां स्तोकत्वात् केषां स्थान इत्याह-विंशत्यष्टादशसप्तदशपञ्चदशस्थानानां स्थाने इदमुक्तं भवतिविंशतिस्थानानामष्टकापहार द्वादशस्थानानि ।अष्टादशानामष्टकापहार दश । सप्तदशानामष्टकापहारे नव ।पञ्चदशानामष्टकापहारे सप्तेति ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org