________________
१६६
व्यवहार - छेदसूत्रम्-१-१/१४ पुरुषाणामिमे विशेषा इति प्रतिपादयति । भा.४७४] निगयवस॒ताविय संचइया खलु तहा असंचइया ।
एककातेदुविहा उग्घायातहा अनुग्घाया ।। वृ-ये प्रायश्चित्तं वहति, ते द्विविधास्तद्यथा निर्गताः वर्तमानाश्च वर्तमानाश्च निर्गता नाम ये तपार्ह प्रायश्चित्तमतिक्रांताच्छेदादिप्राप्ताः, वर्तमानायतपार्हे प्रायश्चित्तेवर्तते, तत्र येवर्तमानास्तपुनर्द्विविधाः संचयिताअसंचयिताश्चसंचयःसंजातएपामितिसंचयिताः,तारकादिदर्शनादितचप्रत्ययः येषांषण्णां मासानां परतः सप्तमासादिकं यावदुत्कर्षतोऽशीतं शतं मासानां प्रायश्चित्तं प्राप्तास्ते संचयितास्तेषां मासेभ्यः स्थापनारोपणाप्रकारण दिवसान् गृहीत्वा पण्मासावधिकं प्रायश्चित्ते वर्तते, ते संचयिता असंचयिताश्चएकैके द्विविधा उधातास्तथा अनुयाता, उद्घातो नामलघुरनुद्धातो नाम गुरुस्तत्रये संचये असंचयेच उद्घाते वर्त्तते,तेसंचयिता असंचयिताश्च उद्घाताः,येपुनरनुरातेवत, संचयिता असंचयिताश्चते अनुद्घाता; सांप्रतमेनामेवगाथांयथोक्तव्याख्यानेनच्याख्यानयति ।। [भा.४७५] छयाईआवणाउनिग्गयाते तबाउबोधव्वा ।
जे पुन वट्टतितवे, ते वटुंता मुनेयव्वा ।। भा.४७६] मासादीआवणेजा, छम्मासा असंचयं होइ ।
छम्मासाउपरणं,संचइयंतंमुनेयव्वं ।। वृ-ये छेदादिप्रायश्चित्तमापन्नास्ते निर्गता उच्यते, कुतस्ते निर्गता इत्याह, ते तवाउ बोधव्या, ते निर्गतास्तपसस्तपोर्हात् प्रायश्चित्तात्तु बोधव्वा, ये पुनर्वर्त्तते, तपसि तपोर्हे प्रायश्चित्ते, ते वर्तमाना ज्ञातव्याः, मासादी इत्यादि-मासादिकं प्रायश्चित्तस्थानमापन्ने मासादारभ्य यावत् षण्मासास्तावत् प्रायश्चित्तमसंचयं असंचयसंज्ञं भवति, षण्मासात् षड्भ्यो मासेभ्यः परेण परतो यत् प्रायश्चित्तं तत् संचयितं ज्ञातव्यं, उद्घातानुद्वातविशेपस्तु सुप्रतीत इति न व्याख्यातः: संप्रति संचयासंचयेपूधातानुद्धातेषु प्रस्थापनविधि विवक्षुरिदमाह - [भा.४७७] मासाइअसंचइए, संचइए छहिंतुहोइपट्टवणा ।
तेरसपय असंचइए संचय एक्कारस पयाई ।। वृ- असंचयितेप्रायश्चित्तस्थाने प्रस्थापनामासादिमासप्रभृतिका,संचयितेपुनः प्रस्थापना नियमतः षभिमर्सिर्भवति, प्रस्थापना नाम दानं, उक्तं च निशीथचूणी: पट्ठवणा नाम दाणंति, इयमत्र भावना, असंचयिप्रायश्चित्तस्थाने विषये यो मासिकं प्रायश्चित्तस्थानमापन्नस्तस्य मासिकी प्रस्थापना द्वी मासावापन्नस्य द्वैमासिकी, त्रीन् मासान्नापन्नस्य त्रैमासिकी एवं यावत्पम्मासानापन्नस्वषाण्मासिकी, यः पुन: संचयापन्नस्तस्य नियमात् पाण्मासिकी प्रस्थापनातत्रासंचये प्रस्थापनायाः पदानि त्रयोदश, संचये एकादश, तत्रा संचये प्रस्थापनायाः पदानि त्रयोदशामूनि ।। [भा.४७८] तवतियं छेयतियं वामूलतियं अनवट्ठावणतिवंच ।
चरमंच एक्सरयं, पढमंतववज्जियं बिइयं ।। वृ-तपस्त्रिकं, छेदत्रिकंमूलत्रिकं, अनवस्थाप्यत्रिकंचरमं पारांचितं,तदेकसरंएकवारंदीयते, इटमुक्तं भवति, असंचये उद्धात मासादिकमापन्नस्य प्रथमवलाया मुद्घातो मासो दीयते, द्वितीयवेलायामुद्धातचातुर्मासकं, तृतीयवेलायामुद्धातघण्मासिकं, चतुर्थवेल्लायां छेद: पंचमवेलायामपि छेदः,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org