________________
१५५
उद्देशक : १, मूलं : १४, [भा. ४३९] योर्यथाक्रममेकानेक द्रव्यमेकानेकनिषद्याच विषय इतिदर्शयति । [भा.४४०] घयकुडगो उजिनस्सा चोदसपुट्विस्स नालिया होइ ।
दव्वे एगमनेगा निसज्जएगा अणेगाव ।। वृ-जिनस्य जिनविषयेघृतकुटको दृष्टांतः,चतुर्दशपूर्विणा नानिकाभवति दृष्टांतः, एकजातीयस्य एकानकद्रव्यविषयः आलोचनायामेकानेकनिषद्याविषयः, तत्र यथा जिनं प्रतीत्य दोषा एकत्वमापन्नास्तथा विभंगिप्रयुक्त तकुटष्टांतेनभण्यते - [भा.४४१] उप्पत्तिं रोगाणंतस्समने ओसह यविन्भंगी।
नातिविहामयीणंदेति तहा उसहगहणंतु ।। वृ- मिथ्यादृष्टिरुत्पन्नाऽवधिविभंगी स हि चिकित्सां करोति, न साधुरिति तदुपादानं विभंगिनो विभंगज्ञानिरोगाणामुत्पत्तिं उत्पद्यतरोगाअस्यामुत्पत्तिर्निदानंताज्ञात्वातथा तदित्यनेनरोगा: संबध्यंते, शम्यंते उपशमं नीयंते गेगा यैस्तानि शमनानि औषधानि तेषां रोगाणां शमनानि तच्छमनानि तानि औषधानि यथावत ज्ञात्वा त्रिविधा वातादिजन्यरोगयोगतस्त्रिप्रकाराः,आमः यो रोगः स येषां विद्यते, त आमयिनः त्रिविधाश्च ते आमयिनश्च तेषां त्रिविधामयिनां तथा औषधगणं ददति, प्रयच्छंति, यथानियमतो रोगोपशमोभवित, औषधप्रदानं च चत्वारोभंगास्तद्यथा[भा.४४२) एक्कनेक्के छेञ्जइ, एक्कनअनेगऽनेगहिएको ।
नेगेहिंपियनेगे, पडिसेवाएवमासेहिं ।। वृ-क्वचित एकेन घृतकुटेन एको वातादिको रोगः छिद्यते, एष प्रथमो भंगः क्वचिदेकेनघृतकुटेन अनेक त्रयोपि वातादयो दोषाः छियंते, एप द्वितीयः तथा कचिदनकैघृतकुटेरेकोऽत्यंतमवगाढो रोगो वातादिकश्छेदमुपयाति एप तृतीयः, कचिदनकर्षतकुटैरनेके वातादयो दोपा उपशाम्यंति, एप चतुर्थो भंगः, एवं प्रतिसेवाप्येकानेकमासविपया चतुर्थभंगिकया एकानेकैमसिः शुध्यतीति घृतकुटदृष्टांतः उपलक्षणं, तेन सामान्यतोपि औषधदृष्टांतोपि द्रष्टव्यः, तत्रापि चतुर्भगिका तामेवाह - [भा.४४३] एकोसहेण छिज्जेंति केवि कुवियाओ तिन्निवायादी।
बहुएहिं छिज्जती, बहुए एक्केकतोवावि ।। वृ- एकेनौषधेन तथाविधेन केनचित् वातादयस्त्रयोपिकुपिताश्छिद्यते, उपशमनीयंते इति भावः एष हि द्वितीयो भंगः,तथा बहुभिरौषधैर्बहवो वातादयो रोगाश्छिद्यते, एष चतुर्थो भंगः, तथा एकेक्कतो वावित्तिएकोनौषधेनैको वातादिकोरोगोउत्पन्नःअवगाढः छिद्यते, एपतृतीयोभंगः । । इयमत्रभावना यथा विभंगज्ञानिनः सर्वरोगाणां निदामेकानेकौषधसामर्थ्य चावबुध्यमाना उपसंपन्नानां रोगिणां घृताद्यौषधगणंप्रयुंजत,तेन च प्रयुज्यमाननघृतकुटेन औषधेनवाकदाचिदेके कोरोगउपशमनीयते, कदाचिदेकेन अनेके कदाचिदनकैरेकः कदाचिदनेकैरनेक एवं भगवंतोपि जिनाः केवलिना मासाह रागादिभिरासेवितोमास इत्ययमवश्यं मासेनशुध्यतीति जानानाः तस्मैएकंमासंप्रयच्छंति, एषप्रथमा भंगः, तथा यद्यपि बहवो मासाः प्रतिसेवितास्तथापि मंदुनाभावतः प्रतिसेविता यदिवा प्रश्चात हा दुष्टकतमित्यादिनिंदनैः प्रतनकतास्तत एष एकेनमासेनशुध्यतीति जानानांएकंमासंप्रयच्छंति, यदिवा पंचरात्रि आदिकं एष द्वितीयो भंगः, एकेन मासेन पंचरात्रादिना वा बहूनां मासिकादिपरिहारस्थानानामुपशमनात्, तथा येन तीव्रण रागाद्यध्यवसायेन एको मास एकं पंचरात्रादिकं वा प्रतिसेवितं, स
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org