________________
१२१
उद्देशक : १, मूलं: १४, [भा. ३४७] दशदशेत्यादिना इहैकसंयोगे भंगाः पंच साक्षात् सूत्र एवं दर्शिता इति नोक्ताः, सामर्थ्यात्त्ववर्सया स्ततोऽयमऽर्थः । पंच पंञ्च दश दश पंचक इति तेम्योऽवसेयाः यथावसातव्या स्तथा प्रागंवोक्ताः ।। अदुव अनेगा तो एयाओ इति । अथवा न केवलमेतावत्य एवैताः प्रतिसेवना, किंत्वन्या सामपि भावादनेका एतादृष्टयाः,ताश्चान्याः प्रतिसेवनाइमाः । जे भिक्खूपंचराइंदियं पडिसेवित्ता आलोएजा, अपलिउंचियं आलोएमाणस्सपंचराइंदियं मासिवं, एवं दश पंचदश विंशति पंचविंशति रात्रिंदिवेष्वपि सूत्राणि वक्तव्यानि: एवमेव पंचसूत्राणि बहुशः शब्दाभिलापनाभिधातव्यानि: ।। तदनंतर तृतीयसंयोगसूत्रं षड्विंशतिसूत्रात्मकं वक्तव्यं ततश्चतुर्थे संयोगसूत्रं षड्विशतिसूत्रात्मकं बहुश: शब्दविशेपितमेवमेतानि सामान्यतो द्वाषष्टिः सूत्राणिभणित्वा तदनंतरमुद्घातानुद्घातमिश्चमूलात्तरदर्पकल्पैः प्रागुक्तप्रकारेण तावत् सूत्राणि वक्तव्यानि यावदष्टौ सहस्राणि चत्वारि शतानि द्वात्रिंशदधिकानि परिपूर्णानि भवंति, ।। अत्र पंचकादीनि मासिकद्वैमासिकादिभिः सह न वारवितव्यानि यत उपरिपंचसातिरेकसूत्रंवक्ष्यति ।। तत्रचसातिरेकता पंचकादिभिरितिपुनरुक्ततास्यादिति सांप्रतमेतेपां सूत्राणामर्थावगमेनोत्कलितप्रज्ञः सन् शिष्यः पृच्छति; भा.३४८३ जहमने बहुसोमासियाइंसेवितुंबड्डइ उवरि,
तहहेछापरिहायइदुविहं तिविहंचआमंति ।। वृ-इहमासिक द्वैमासिकादिप्रायश्चित्तापत्तिः,प्रतिसेवक परिणामानुरूपा, ततोहंमन्ये चिंतयामि, यथायेन प्रकारेणबहूनिमासिकानिप्रतिसेव्यकदाचित्मासिकमेवप्रायश्चित्तमापद्यत । मंदाध्यवसायन प्रतिसेवनात्कदाचिदुपरिवर्द्धते, तद्यथा कदाचित्द्वैमासिकंतीव्रणाध्यवसायेनप्रतिसेवनायाः करणात त्रैमासिकं वा, यावत् पाण्मासिकं वा कदाचिदतिदुष्टाध्यवसायेन प्रतिसेवनात् छेदं वा कदाचिन्मूलं वा यावत्कदाचित्पारांचितंवा; तथातेनप्रकारेणाधस्तादपिपरिहीयते हानिमुपगच्छति । तद्यथा मासिकं प्रतिसेव्य कदाचित् भिन्नमासमापद्यते,कदाचित्पंचविंशतिरात्रिंदिवंयावत् रात्रिंदिवपंचकंदुविहं तिविहं चेति, द्विविधौ प्रकारौ मासलक्षणौ यस्य तत् द्विविधं द्वैमासिकमित्यर्थः ।। तदेवं त्रिविधं त्रैमासिकं, च शब्दात्चातुर्मासिकंपांचमासिकंषाण्मासिकंचप्रतीत्योक्तरूपेण प्रायश्चित्तवृद्धिहानी वक्तव्ये, तद्यथा द्वैमासिकंस्थानप्रतिसेवितेकदाचित्तदेवद्वैमासिकमापद्यतेकदाचित् त्रैमासिकंकदाचित्चातुर्मासिकमेवं यावत्पारांचितं अधस्ताद्धानिरवंद्वैमासिकंप्रतिसेव्य कदाचित् मासिकप्रायश्चित्तं लभते, कदाचित भिन्नमासमेवं यावत्पंचरात्रिदिवंएवं त्रैमासिकं चातुर्मासिक पांचमासिकषण्मासिकेष्वपि भावनीयं । अत्राचार्य आह,आमंति, आम शब्दोऽनुमतौ संमतमेतत्तदस्माकंसर्वमिति भावः ।। भा.३४९] केन पुन कारणणं जिनपन्नत्तानि कानि पुन तानि ।
जिन जाणंतिउताइंचोयगपुच्छा बहुनाउं ।। वृ-शिष्यःप्रच्छतिकेनपुनः कारोनमासिकादौ प्रायश्चित्तस्थाने प्रतिसेवितेप्रायश्चित्तस्य वृद्धिहानी भवतः । आचार्य आह, अत्र कारणानि जिनप्रज्ञप्तानि सर्वज्ञोपदिष्टानि कानि पुनस्तानीति चेदुच्यते। रागद्वेपहर्षादीनि, तथाहिरागाध्यवसायानांचोपर्युपरिवृद्ध्यायदिवा सिंहव्यापादकस्येवपश्चाद्धर्पवृद्धया मासिक प्रतिसेवनाया मप्युत्तरोत्तर प्रायश्चित्त वृद्धिर्भवति, तथा प्रथमत एव रागाध्यवसायहानितो द्वेषाध्यवसायहानितो वा, यदिवा पश्चात् । । हा टुझकयं, हा दुमुकारियंटुडुअनुमयं चेत्यनुतापकरणतो मासिकप्रतिसेवनायामपि भिन्नमासः, पंचविंशतिर्वा रात्रिंदिवानि एवम धोऽधस्तात् प्रायश्चित्त
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org