________________
१०२
व्यवहार - छेदसूत्रम्-१-१/१ तदा प्रायश्चित्तं तदेवाह - भा.२९८] पढमदिनंमिन पुच्छे, लहुओमासो उबिझ्यगुरुओय,
तइयंमि होतिलहुगा, तिण्हंतु अतिक्कमे गुरुगा। वृ- यदि प्रथमे दिने न पृच्छेत्, तर्हि तस्याचार्यस्य प्रायश्चित्तं लघुमासः, द्वितीये गुरुमासः, तृतीय भवंति चत्वारोलघुमासाः,त्रयाणांतु दिनानामतिक्रमेचतुर्थादिषु दिवसेषु प्रायश्चित्तं चतुर्गुरुकाश्चत्वारो गुरुमासाः, अधुनापवादोभण्यते यदिकार्यादिप्रयोजनवशादास्तामेकं वेत्रीणिवा दिनानिषण्मासानपि यावन्नपृच्छति, तथापिन प्रायश्चित्तभाकूतथा चाह - [भा.२९९) कज्जेभत्तपरिण्णा गिलाणरायायधम्मकहवादी,
छम्मासा उक्कोसातेसिंतु वइक्कमे गुरुगा। वृ-कार्ये कुलगणसंघविषये व्यापृतो भवेदाचार्यः तथा केनापि साधुना भक्तपरिज्ञा कृता, तस्य समीपे लोको भूयानागच्छति, तत्राचार्यो धर्मकथने व्यापृतः गिलाणत्ति ग्लानप्रयोजने वा व्यापृतः रायाएधम्भकहीतिराजावाधार्थी प्रतिदिवसमेति,ततस्तस्यधर्मः कथयितव्य इतिधर्मकथिकत्वेन व्यापृतः, वादीवाकश्चनप्रबलःसमुत्थितःसनिगृहीतव्यस्ततएतैः कारणेळपृतःसन्आचार्योजधन्यत एकंद्वेत्रीणिवादिनानि उत्कर्षतो यावत्षणमासास्तावदागंतुकंप्रष्टुमालोचनावाप्रदापयितुंनप्रपारयेत् इत्थमप्रपारणेचदोषाभावस्तेषां षण्मासानां पुनर्व्यतिक्रमे किमुक्तंभवति एण्मासेभ्यः परतोपियदिन पृच्छति नापि दापयत्यालोचना, ततः प्रायश्चित्तमाचार्यस्य गुरुकाश्चत्वारो गुरुमासाः, अन्ये तुब्रुवते, षण्मासानां परतो प्रथमदिने न प्रतीच्छत्यालोचना, तदा लघुमासः द्वितीयदिनेप्यप्रतीच्छने मासगुरु, तृतीयदिने चतुर्लघु, दिनत्रयातिक्रमे चतुर्थादिषु दिनेष्वप्रतीच्छने च चतुर्गुरुका इति; कार्यादिप्रयोजनवशतोव्यापृत इमांयतनांकुर्यात् । [भा.३००] अन्नण पडिच्छावे, तस्सासतिसयं पडिच्छते रत्तिं,
उत्तरवीमंसाए खिन्नोय, निसिपिनपडिच्छे । वृ- यद्यन्यो गीतार्थस्तस्याचार्यस्य समीपेऽस्त्यालोचनार्हस्तर्हिस संदेशनीयो, यथायमापृच्छ्यतामालोचनां वा प्रतीष्यतामिति, अथ नास्त्यन्यो गीतार्थस्तदा तस्य गीतार्थस्यासति भावप्रधानोयं निर्देशोऽभावे स्वयमेव रात्रौ प्रतीच्छत्यालोचनां, अथ यथा श्रीगुप्तेन षडुलूकः षण्मासान् यावत् वादं दत्वा निर्जित एवं दीर्घकालावलंबिनि विवादे रात्रावप्युत्तरविमर्शेन प्रत्युत्तरचिंतया खिन्नः श्रांतो निशायामपिन प्रतीच्छतीत्यालोचनां दत्तामितिअथवा अत्राप्यपवादस्तमेवाह - भा.३०१] दोहिं तिहिंवादिनेहिं जइविज्जइइत्तोनहोइपच्छितं;
तेन परमणुन्नवण, कुलाइररन्नोव दीवंति । वृ-यदि षण्णां मासानां परतो द्वाभ्यां त्रिभिर्वा दिनैः परप्रवादी नियमात् पराजेष्यते, कुलादिकार्य वा समाप्तिमुपयास्यतीत्येवं निश्चीयते, ततस्तेष्वपि दिनेष्वप्रच्छने आलोचनाया अप्रतीच्छेन वा न प्रायश्चित्तंभवतिअथज्ञायतेतेष्वप्येकद्वित्र्यादिषुदिवसेषुनकुलादिकार्यसमाप्तिर्भविष्यति, नच परवादी जेष्यते तदा षण्माससमाप्तोवेव राज्ञः समीपे गत्वा ज्ञापनीयं यथाहं दिनमेकमऽक्षणिको भविष्यामि, नान्यथा गृह्निथा इति कुलादिकार्वेष्वपि कुलादीन्यनुज्ञापयति तथा चाह तेनपरमित्यादि तेनेत्यव्ययं, तत इत्यर्थे ततः पण्मासेभ्यः परं कार्यापरिच्छित्तौ संभाव्यमाना या अनुज्ञापना कुलादेर्दिनमेकं यावत्
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org