________________
४६३
उद्देशक : ३, मूल-९४, [भा. ४२६७] रागन्तुकेषु तालाचरादिषु पूर्वं मार्गयन्ति । ततः क्षेत्रबहिरसंज्ञिषु पूर्वदृष्टम्, ततः संज्ञिषु पूर्वधष्टं गृह्णन्ति ॥
अथेदमेव बिभावयिषुरागन्तुकान् व्याख्याति[भा.४२६८] तालायरे य धारे, वाणिय खंधार सेण संवट्टे ।
लाउलिग-वइग-सेवग-जामाउग-पंथिगादीसुं। वृ-'तालाचराः' नट-नर्तक-चट्टादयः, “धारे"त्ति देवच्छत्रधारकाः, वणिजः' वालिझुकाः, राजबिम्बसहितं स्वचक्रं परचक्रंवा स्कन्धावार उच्यते, राजबिम्बविरहितासेना, चौरधाटीभयेन बहवो ग्रामा नायकाधिष्ठिता एकत्र स्थिताः संवतः, लाकुटिकाः-डङ्गराः, व्रजिकाः-गोकुलिकाः, सेवकाः-चारभट्टकाः,जामातृकाः प्रसिद्धाः, पथिकाः-ये बहुवस्त्र देशं प्रतिप्रस्थिताः । एवमादिषु पूर्वं मार्गयन्ति॥
कथम्? इत्याह[भा.२६९] आगंतुगेसुपुव्वं, गवेसती चारणादिसू बाहि।
पच्छा जे सग्गामं, तालायरमादिणो एंति॥ वृ- “बाहि" ति सक्रोशयोजनान्तर्वत्तिष्वन्तरपल्लिकासहितेषु बाह्यग्रामेषु ये 'आगन्तुकाः' चारणादयस्तेषु पूर्वं गवेषयन्ति। 'पश्चाद्' बाह्यग्रामेषु चारणादीनामभावे ये तालावरादयः स्वग्राममायान्ति तेषु गवेषयितव्यम् ।।
कथमेतेषु वस्त्रसम्भवः ? इत्याह- . [भा.२७०] बभ्रूण नवे इतरे, समणाणं देज्ज सेव-जामादी।
चारण-धार-वणीणं, पडति इयरे उ सड्डितगा ॥ इ-सेवक-जामातृकानवानिवस्त्रणि लब्ध्वा इतराणि' पुराणानि श्रमणानां दधुः । चारणानां "धार" ति देवच्छत्रधाराणां राजादयः प्रसादतो वस्त्रणि प्रयच्छन्ति तानि पुराणानि वा ते साधुनां दछु । “वणीणं" ति वालिझुकवणिजां वलओ वस्त्रणि पतन्ति । इतरे तु' पथिकादयः 'श्राद्धाः' श्रावका भवेयुः ॥
बहिर्गाम-स्वग्रामेषु चारणादीनामभावे विधिमाह[भा.४२७१] बहि-अंत-ऽसन्निसु, जं दिट्ट तेसु चेव जमदिटुं।
केयि दुहओ वऽसन्निसु, गहिते सन्नीसु दिद्वितरे॥ कृ“बहिः"त्ति क्षेत्राभ्यन्तरे प्रतिवृषभग्रामेषु येऽसंज्ञिनस्तेषुपूर्वसृष्टं वस्त्रंमार्गयन्ति, तदभावे बहिमिष्वेव संशिषु पूर्वदृष्टम्, तदप्राप्तौ बाह्यग्रामेष्वेवासंज्ञिषु पूर्वदृष्टम्, तदसत्वे मूलग्राम एव संशिषुपूर्वदृष्टम्; तदभावे अन्तः मूलग्रामेऽसंज्ञिषुपूर्वधष्टम्, तदसत्त्वेमूलग्रामएव संज्ञिषुपूर्वष्टम्, तदसम्भवे मूलग्राम एवासंशिषु यत् पूर्वमष्टम्, तदभावे मूलग्राम एव संक्षिषु पूर्वमदृष्टं वस्त्रं मार्गयन्ति । केचिदाचार्या इत्यं ब्रुवते-'द्वयोरपि' बहिरन्तर्लक्षणयोः स्थानयोः प्रथमसंज्ञिषुगृहीते सि ततो बहिरन्तर्वतिष्वेव संज्ञिषु यथाक्रम ६ष्टम् इतरच्च-अदृष्टं गृह्णन्तीति । किं पुनः कारणं पूर्वदृष्टं प्रथमंगृह्यते? उच्यते-तत्र हि पूर्वप्रत्युपेक्षितत्वेनाधाकर्मादय उत्क्षेप-निक्षेपादयश्च दोषाः परिह्नता भवन्ति ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org