________________
४२६
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् - २-३/८८
गाथायां पुंस्त्वं प्राकृतत्वात् तच्च 'नौनिभं' मध्यभागे विशालं पर्यन्तभागयोस्तु तनुकं गुह्यदेशरक्षार्थं क्रियते । तच्च गणनया एकम्, आर्त्तव- बीजपातसंरक्षणार्थं च धनं-धनवस्त्रेण, पुरुषसमानकर्कशस्पर्शपरिहरणार्थं च मसृणं-मसृणवस्त्रण क्रियते । प्रमाणेन च 'देह' स्त्रशरीरमासाद्य तद् विधीयते देहो हि कस्याश्चित् तनुः कस्याश्चित्तु स्थूलः ततस्तदनुसारेण विधेयमित्यर्थः ॥ [भा. ४०८५ ] पट्टी वि होइ एक्को, देहपमाणेण सो उ भइयव्वो । छादंतोग्गहणतं, कडिबद्धो मल्लुकच्छा वा ॥
वृ-पट्टाऽपि गणनयैको भवति । स च पर्यन्तभागवर्त्तिवीटकबन्धबद्धः, पृथुत्वेन चतुरङ्गुलप्रमाणः समतिरिक्तो वा, दैर्येण तु स्त्रकटीप्रमाणः । स च देहप्रमाणेन भक्तव्यः, पृथुलकटीभागाया दीर्घ सङ्कीर्णकटीभागायास्तु हस्व इत्यर्थः । स चावग्रहानन्तकमुभयान्तयोराच्छादयन् कटीबद्धः सन् मल्लकक्षावद् ज्ञायते ॥
[भा. ४०८६] अड्डोरुगो वि ते दो, वि गििहउं छादए कडीभागं । जानुष्पमाणा चलणी, असिव्विया लंखियाए व ॥
वृ- अर्धोरुकोऽपि 'तौ द्वावपि अवग्रहानन्तक- पट्टावुपरिष्टाद् गृहीत्वा सर्वं कटीभागमाच्छादयति, स च मल्लचलनाकृति केवलमूर्खोरन्तरे ऊरुद्वये च कसाबद्धः । चलनिकाऽप्येवमेव, नवरमधो जानुप्रमाणा अस्ता लजिकापरिधानवत्-वंशाननर्तकीचलनकवदसौ मन्तव्या ॥ अंतोनियंसणी पुन, लीनतरा जाव अद्धजंघातो । बाहिर खुलगपमाणा, कडीय दोरेण पडिबद्धा ||
[भा. ४०८७]
वृ- अन्तर्निवसनी पुनरुपरि कटीभागादारभ्याथोऽर्धजङ्गा यावद् भवति । सा च परिधानकाले लीनतरा परिधीयते, मा भूदनावृता जनोपहास्येति । बहिर्निवसनी पुनरुपरि कटीभागादारभ्याधः 'खुलकप्रमाणा' चरणगुल्फं यावदित्यर्थं कट्यां च दवरकेण प्रतिबद्धा || इदमधः शरीरस्य षड्विधमुपकरणमुक्तम् । अथोर्ध्वकायोपयोगि कञ्चुकादिकं व्याख्याति
[भा. ४०८८] छादेति अनुकुयिते, उरोरुहे कंचुओ असिव्वितओ । एमेव य उक्कच्छी, सा नवरं दाहिणे पासे ।।
वृ-दर्भ्यमाश्रित्य स्वहस्तेनार्धतृतीयहस्तप्रमाणः पृथुत्वेन तु हस्तमानः ‘अशीवितः' उभयतः कटीदेशे कसावबद्धः कञ्चुकः क्रियते । स च उरोरुहौ छादयति, किम्भूतौ ? 'अनुत्कुचितौ' (अ) श्लथौ; गाढपरिधाने हि विविक्तविभागौ भवेताम् । कक्षायाः समीपमुपकक्षम्, तत्र भवा औपकक्षिकी, अध्यात्मादित्वादिकणप्रत्ययः, 'एवमेव च ' कञ्चुकवत् तस्या अपि स्वरुपं वक्तव्यम् । सा नवरं दक्षिणे पार्श्वे समचतुरस्र स्वहस्तेन सार्धहस्तप्रमाणा उरोभागं पृष्ठं च प्रच्छादयन्ती वामस्कन्धे वामपार्श्वे च वीटकबद्धा परिधीयते ॥
[भा. ४०८९]
वेगच्छिया उ पट्टो, कंचुकमुक्कच्छियं च छादेति ।
संधाडीओ चउरो, तत्थ दुहत्था उ वसधीए ॥
वृ- औपकक्षिकीविपरीतो वैकक्षिकीनामकः पट्टः कञ्चुकमौपकक्षिकीं च छादयन् वामपार्श्वे परिधीयते । तथोपरि परिभाग्याः सङ्घाटिकाश्चतस्त्र भवन्ति - एका द्विहस्ता, द्वे त्रिहस्ते, एका च चतुर्हस्ता; दैर्येण चतस्रोऽपि सार्धहस्तत्रयप्रमाणाश्चतुर्हस्ता वा मन्तव्याः । तत्र 'द्विहस्ता'
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org