________________
उद्देशक : ३, मूलं-८५, [भा. ३८४७]
३७९
खल्लग खउसा वग्गुरि, कोसग जंघडजंघा य ।। . वृ-'एकपुटम् एकतलं चर्म सकलकृत्स्नमुच्यते। द्विपुटादिकं द्वि-त्रिप्रभृतितलं तुप्रमाणतः कृत्स्नम् । तथा खल्लका द्विधा-अर्धखल्लका समस्तखल्लका च । या पादार्द्धछादयति साऽर्धखल्लका, या पुनरुपानत् सम्पूर्ण पादं स्थगयति सा समस्तखल्लका । या तु घुण्टकं पिदधाति सा खपुसा । या पुनरगुलीश्छादयित्वा पादावप्युपरिच्छादयतिसावागुरा । यत्र तु पाआणादिषु प्रतिस्फलिताः पादनखाः मा भज्यन्ताम्' इति बुध्या अमुल्योऽङ्गुठो वा प्रक्षिप्यन्ते स कोशकः । या तु सम्पूर्णा जवां पिदधाति सा जसा । जङ्घापिधयिनी सैवार्धजचा । एतान्यपि प्रमाणकृत्स्नानि ।।
अथैतदेव स्पष्टयति[भा.३८४८] पायस्स जं पमाणं, तेन पमाणेन जा भवे कमणी ।
मज्झम्भि तु अक्खडा, अन्नत्य व सकलकसिणं तु ॥ वृ-पादस्ययत् प्रमाणं तेन प्रमाणेन या युक्ता क्रमणिका मध्यप्रदेशेऽन्यत्र वाऽखण्डा भवति तदेतत् सकलकृत्स्नमुच्यते॥ [भा.३८४९] दुपुडादि अद्धखल्ला, समत्तखल्ला य वग्गुरी खपुसा ।
अद्धजंघ समत्ता य, पमाणकसिणं मुनेयव्वं ॥ वृ-'द्विपुटादिका' द्वि-त्रिप्रभृतितलोपेताया उपानद्या वाऽर्धखल्ला समस्तखल्ला वागुरा खपुसा अर्धजला समस्तजका चेति सर्वमप्येतत् प्रमाणकृत्स्नं ज्ञातव्यम् ॥
तत्रैव कानिचिद् विषमपदानि व्याचष्टे[भा.३८५०] उवरिं तु अंगुलीओ, जा छाए सा तु वगुरी होति ।
. खपुसा य खलुगमेत्तं, अद्धं सव्वं च दो इयरे ।। धृ-या पादयोरङ्गुलीश्छादयित्वोपर्यपि छादयति सा वागुरा भवति । खलुकः-घुण्टकः तन्मात्रं यावदाच्छादयन्ती खपुसा । इतरे तुद्वे जला-ऽर्धजङ्घालक्षणे अर्धा सर्वांच जवां यथास्वं छादयत इति ।। गतं प्रमाणकृत्स्नम्, अथ वर्णकृत्स्न-बन्धनकृत्स्ने प्रतिपादयति[भा.३८५१] वनड वनकसिणं, तं पंचविहं तु होइ नायव्वं ।
बहुबंधनकसिणं पुन, परेण जंतिण्ह बंधाणं ।। वृ-यत् चर्म वर्णेन आढ्यम्-उज्ज्वलमित्यर्थः तवर्णकृत्स्नम्।तच कृष्णादिवर्णभेदात् पञ्चविधं ज्ञातव्यम् । यत्तु त्रयाणां बन्धानां ‘परतः' बहुभिर्बन्धैर्बद्धं तद् बन्धनकृत्स्नमुच्यते ॥
अथैतेष्वेव प्रायश्चित्तमाह[भा.३८५२] लहुओ लहुगा दुपुडादिएसु गुरुगा य खल्लगादीसु ।
आणादिणो य दोसा, विराधना संजमा-ऽऽदाए । वृ-सकलकृत्स्नं गृह्णतां लघुमासः । द्विपुटादिषु चत्वारो लघवः । 'खल्लकादिषु' समस्ताऽर्धखल्लकाखपुसा-वागुरा-जङ्घा-ऽर्धजङ्घासु चत्वारो गुरुकाः । आज्ञादयश्च दोषाः, विराधना च संयमा-ऽऽत्मविषया भवति । तत्र क्रमणिकादिभि पिनद्धाभिः कीटिकादिव्यपरोपणात् संयमविराधना, आत्मविराधना तु बन्धे छिन्ने सति प्रस्खलनं भवेत् प्रमत्तं वा देवता छलयेत् ।। [भा.३८५३] अंगुलिकोसे पनगं, सगले सुक्के य खल्लगे लहुओ।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org