Agam Sutra Satik 35 Bruhatkalpa ChhedSutra 2

SR No.: 003371
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Publication Year: 2000
Total Pages: 1500
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 35, & agam_bruhatkalpa
File Size: 29 MB

Page 75

કર
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१वृ-'एकैकम्' अध्ययनादिकं यथा अनुयोगद्वारे तथा नामादीनां भेदतश्चतुर्धा विभाष्य चतुर्ध्वपि तत्र' तेष्वध्ययनादिषु 'भावे' भावविषये तु कल्पाध्ययनमिदं समवतरति ।। गत ओघनिष्पन्नो निक्षेपः । सम्प्रति नामनिष्पन्नमाहु[भा.२७३] नामे छव्विह कप्पो, दव्वे वासि-परसादिएहिं तु ।
खेत्ते काले जहुवक्कमम्मि भावे उ पंचविहो ।। वृ-नामनिष्पन्ने निक्षेपे कल्प इति नाम । स च षोढा, तद्यथा-नामकल्पः स्थापनाकल्पो द्रव्यकल्पः क्षेत्रकल्पः कालकल्पोभावकल्पश्च तत्र नाम-स्थापने प्रतीते। द्रव्यकल्पोयेन वासीपरश्वादिनाद्रव्येणकल्प्यतेतद्रष्टव्यम् । क्षेत्रकल्पोयथाक्षेत्रोपक्रमः।कालकल्पोयथाकालोपक्रमः। भावकल्पः 'पञ्चविधः' पञ्चप्रकारः ।। तमेवाह[भा.२७४] छव्विह सत्तविहे वा, दसविह वीसइविहे य बायाला |
जस्स उ नस्थि विभागो, सुव्वत्त जलंधकारो से॥ वृ-भावतः कल्पः षड्विधः सप्तविधो दशविधो विंशतिविधो द्वाचत्वारिंशद्विधश्च । एते पञ्चापिप्रकाराः पञ्चकल्पे व्याख्यातास्तथा ज्ञातव्याः । यस्य त्वेषः 'विभागः पञ्चप्रकारभावकल्पपरिज्ञानं नास्ति 'से' तस्य सुव्यक्तं जडान्धकारः ।। गतो नामनिष्पन्नो निक्षेपः ।
सम्प्रति सूत्रालापकनिष्पन्नं प्रत्याह[भा.२७५] पत्तो विन निक्खिप्पइ, सुत्तालावस्स इत्थ निक्खेको।
सुत्तानुगमे वुच्छं, इति अत्थे लाघवं होइ॥ वृ-यद्यपिसूत्रालापकस्य निक्षेपः 'प्राप्तः' प्राप्तावसरस्तथापिसप्राप्तोऽपि अत्र'निक्षेपप्रक्रमे ननिक्षिप्यते, किन्त्वितोऽस्तितृतीयमनुयोगद्वारमनुगमइति तत्र सूत्रानुगमे वक्ष्ये । यतः ‘इति एवं सति अर्थे लाघवं भवति । तथाहि-सूत्रालापकनिक्षेपः सूत्रगतानामालापकानां निक्षेपः, तेच सूत्रगताआलापाः सूत्रेसति सम्भवन्ति, ततः सूत्रानुगम एव तन्निक्षेपोज्यायान्, इहतुतनिक्षेपकरणे महत्प्रतिपत्तिकष्टम् । अनुगमे च त्रीणि द्वाराणि, तद्यथा-लक्षणं तदर्हा पर्षत् सूत्रार्थश्च । प्रथम लक्षणद्वारमाह[भा.२७६] लक्खणओ खलु सिद्धी, तदभावे तं न साहए अत्थं ।
सिद्धमिदं सव्वत्थ वि, लक्खणजुत्तं सुयं तेन ॥ -इहलक्षणहीनं सूत्रन भवति, यतो लक्षणयुक्तस्य सूत्रस्यार्थ लक्षणहीनस्य त्वर्थाभावः, ततो यन्निमित्तमुपनिबद्धं सूत्रं तस्याप्रसिद्धिरेव । तथा चाह-लक्षणतः खलु विवक्षितस्यार्थस्य सिद्धि, 'तदभावे' लक्षणाभावे 'तत्' सूत्रं न साधयति विवक्षितमर्थम् । इदं च ‘सर्वत्रापि' लोके सिद्धम्-यत् किञ्चिन्मण्यादि द्रव्यं लाभार्थं क्रीतं तल्लक्षणहीनं लाभं न साधयति । तेन कारणेन लक्षणयुक्तं सूत्रमिप्यते ॥अथ कीशं लक्षणयुक्तं सूत्रम् ? अत आह[भा.२७७] अप्परगंथ महत्थं, बत्तीसादोसविरहियं जंच।
___लक्खणजुत्तं सुत्तं, अट्ठहि य गुणेहि उववेयं ।। वृ-'अल्पग्रन्थम्' अल्पाक्षरम् महार्थम्, अत्र चत्वारो भङ्गाः-अल्पाक्षरमल्पार्थम् यथाकार्पासादिकम्, अल्पाक्षरं महार्थम् यथा-सामायिक-कल्प-व्यवहारादि, महाक्षरमल्पार्थम् यथा