________________
२९
उद्देशक ः १, मूलं-१०, [भा. २१८१] [भा.२१८१] पढम-बिइयातुरो वा, सइकाल तवस्सि मुच्छ संतो वा।
रच्छामुहाइ पविसं, नितो व जनेन दीसिज्जा ।। दृ- “रच्छामुहाइ"त्ति तस्मिन् ग्रामे रथ्यामुखे आदिशब्दादन्यत्र वा तथाविधे स्थाने देवकुलं वा शून्यगृहं वा भवेत् तत्र प्रथमपरीषहातुरः प्रथमालिका) द्वितीयपरीषहातुरश्च द्रवपानार्थं प्रविशेत्, यद्वा यावन्न ‘सत्कालः' भिक्षाया देशकालो भवति तावदत्रैवोपविष्टस्तिष्ठामि, अथवा 'तपस्वी' क्षपकः स विश्रामग्रहणार्थम्, यद्वाऽत्युष्णेन कस्यापिमूर्छा समुत्पन्नातस्याअपनयनार्थम्, यदि वा भिक्षाटनेन श्रान्तोऽहमतोऽत्र विश्रामं गृह्णामि एवमेभि कारणैस्तत्र प्रविशेत्, स च प्रविशन् ततो निर्गच्छन् वा जनेन दृश्येत; संयत्यपि तत्रैतैरेव कारणैः प्रविशेत् साऽपि प्रविशन्ती जनेन दृष्टा स्यात् ।। अत्र चतुर्भङ्गीमाह[भा.२१८२] संजओ दिट्ठो तह संजई य दोन्नि वि तहेव संपत्ती। .
रच्छामुहे व होजा, सुन्नघरे देउले वा वि ॥ -सयतस्तत्र प्रविशन टोन संयती संयती दृष्टान संयतः२ संयतः संयतीच द्वावपि दृष्टौ न दृष्टौ वा ३-४। “तहेव संपत्ति त्तियैः कारणैः संयतः प्रविष्टस्तैरेव संयत्या अपि तत्र सम्प्राप्तिरभूत्, एवमनन्तरोक्तचतुर्भङ्गया रथ्यामुखेवा शून्यगृहे वा देवकुलेवा दर्शनं स्यात् ।। ततः किम् ? इत्याह[भा.२१८३] वइणी पुव्वपविट्ठा, जेणायं पविसते जई इत्थ ।
एमेव भवति संका, वइणि दटूण पविसंतिं॥ कृसंयतंतत्र प्रविशन्तं दृष्ट्वा शङ्का भवेत्-नूनं व्रतिनीपूर्वप्रविष्टा वर्तते येनायंयतिरत्रप्रविशति। एवमेव व्रतिनी प्रविशन्ती दृष्ट्वा शङ्का भवति-नूनं संयतः प्रविष्टोऽस्ति येनेयं प्रविशति ।। [मा.२१८४] उभयं वा दुदुवारे, दटुं संगारउ त्ति मन्नंति।
तेपुन जइ अन्नोनं, पासंता तत्थ न विसंता ॥ वृ-द्विद्वारे वा देवकुले 'उभयं' संयतः संयती च प्रविशेत्, तत्रैकेन द्वारेण संयतः प्रविष्टो द्वितीयेन तु संयती, तौ च दृष्ट्वा ‘सङ्गारः' संङ्केतोऽत्रानयोरिति गृहस्था मन्यन्ते । “तौ च" संयतीसंयतौ यधन्योन्यमद्रक्ष्यतां ततस्तत्र 'नावेक्ष्यतां प्रवेश नाकरिष्यताम् ।।
इत्थं प्रवेशे चतुर्भङ्गी दर्शिता । अथ निर्गमनेऽपि तामतिदिशन्नाह[भा.२१८५] एमेव ततो निते, भंगा चत्तारि होति नायव्वा।
चरिमो तुल्लो दोसु वि, अदिट्ठभावेण तो सत्त॥ - "एवमेव प्रवेशवत् 'ततः' शून्यगृहादेर्निर्गच्छतरपितयोश्चत्वारो भङ्गा भवन्ति ज्ञातव्याः। तद्यथा-संयतो निर्गच्छन् दृष्टो न संयती १ संयती निर्गच्छन्ती दृष्टा न संयतः २ संयतः संयती द्वावपि दृष्टौ ३ द्वावपिन दृष्टौ ४।अत्र च 'द्वयोरपि प्रवेश-निर्गमयोः 'चरमः' चतुर्थो भङ्गस्तुल्यः। कुतः? इत्याह-'अष्टभावेन' द्वयोरपि संयत-संयत्योरइष्टत्वेन, ततश्च द्वाभ्यामप्येक एव गण्यते, एवं सप्त भङ्गा भवन्ति । एतेषु दोषानाह[मा.२१८६] एक्किक्कम्मिय भंगे, दिवाईया य गहणमादीया ।
सत्तमभंगे मासो, आउभयाई अ सविसेसा ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org