________________
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१ तीसे राउलगो जाणसालिओ परिजियओ । तीए तस्स कहियं । सो पए जाणाइ पमक्खिओ पयट्टियाणि तंदर्युसेसगो विखंधावारोपयट्टिओ। राया रहसि एकल्लोधूलिभएण पयट्टो, जाव सब्बो खंधावारो पयट्टिओ दिवो | राया चिंतेइ-न मए कस्सइ कहियं, कहमेएहिं नायं? | गविटुं परंपरगेणं जाव खुज त्ति । सा पुच्छिया। तीए तहेव अक्खायं । अत्र यन्मण्डपिकायां निष्ठयूतमेषोऽननुयोगः । एवं यदि क्षेत्रं जीवा-धनुःपृष्ठादिभिर्गणित विसंवादेन प्रस्पयति तदाऽननुयोगः, यदा त्वविसंवादि कथयति तदाऽनुयोगः, यथा कुब्जायाः 'अपरिभोगं क्षेत्रं जातम्' इति प्ररूपयन्त्याः।।कालस्यानुयोगेऽननुयोगेच स्वाध्याय उदाहरणम्-एगोसाहू पाओसियंपरियट्टतो रहसेण कालं न याणाति । सम्मदिठ्ठिया य देवयातं हियट्टयाए संबोहेइ मिच्छादिट्ठियाए भएणं । सा तक्कस्स घडं भरेउं महया सद्देणं उग्घोसेइ-मिहंय महियं ति । सो तीसे कनारोडयं असहमाणो भणइ-अहो ! तक्कस्स वेल त्ति । सा भणइ-जहा तुझं सज्झायस्स वेला । उवउत्तो 'मिच्छा दुक्कडं' भणइ । देवताएअनुसासिओ-मा एवं काहिसि, मा मिच्छादिहिगाए छलिज्जि-हिसि।तस्स अकाले सज्झायंतस्स अननुयोगो । तम्हा काले पढियव्वं, तो अनुयोगो भवति ।।
वचनस्यानुयोगेऽननुयोगेच द्वे उदाहरणे-बधिरोल्लापो ग्रामेयकश्च ।
एगम्मि य गामे बहिरकुडुंबं परिवसइ, थेरो थेरी य । ताणं पुत्तो हलं वाहेइ । अन्नया सो हलं वाहेउंगओ खित्ते हलं वाहेइ । अण्णोय मणूसो तेन पासेणंजाइ। तेन सोपंथं पुच्छिओ । सो बहिरो चिंतेइ-एस बलद्दे सिंगेइ । तओ भणइ-अरे! मम घरे जाइल्लगा बलद्दा, कहमेए सिंगेसि? न हवसि-त्ति हलं उवत्तेउंतस्स पहाविओ।इयरो चिंतेइगहिल्लओ एस । संपट्टिओ। तस्स य भज्जा भत्तंधित्तुमागया।सो भजाएकहेइ-बइल्ला सिंगियत्ति । सा चिंतेइ-एस भणइ अलोणयंभत्तंति। तओ भणइ-लोणियं भवउ मा वा, ते माऊए सिद्धं । सा घरं गया सासूए कहेइ-'अलोणयं' तव पुत्तोभणइ।साय कत्तंतिया चिट्ठइ ।तओचिंतेइ-एसा भणइ 'अइथूलं कत्तेसि' ।ताए पडिभणियंथूलं वा भवउ वरडं वा, थेरस्स पुत्तं होहिइ । सा थेरं सद्दावेत्ता भणइ-सव्वं एयं अतिथूलं तो तव पुत्तं होहिइ । तत्थ तिला विसारिया । सो रक्खगो आसि । सो चिंतेइ-एसा भणइ 'तुमे तिला खाइया' । ततो सवहं करेइ-पीएमि ते जीवियं जइ एग पि तिलं खाएमि । एवं जइ एगवयणेणं परूवेयव्वंदुवयणेण परूवेइ, दुवयणेनवा एगवयणेणं तो अननुयोगो । अह तह चेव परूवेइ तो अनुयोगो॥
ग्रामेयकोदाहरणभेवम्-एक्का नागरमहिला भत्तारे मए ‘कट्ठाईणि वि ता अकीयाणि घेच्छामुत्ति अजीवमाणी खुडुलयं पुत्तं घेत्तुंगामे पत्था । सो दारतो वढतो मायरं पुच्छइ-कहिं मम पिया ? | तीए भणियं-मओ सो । केण इ जीवियाइओ ? । भणइ-ओलग्गाए । तो खायं अहमवि ओलग्गामि । साभणइ-न याणसि । तओ पुच्छइ-कहमोलग्गिजइ ? | भणिओ-विनयं करेजासि । केरिसो विनओ? | जुक्कारो कायव्वो, नीयं चंकमियव्वं, छंदानुवत्तिणा भवियव्वं । सो भणइ-एवं काहामो । सो नगरं पहाविओ । अंतरा य तेन वाहा निलुक्का दिट्ठा,वड्डेणं सद्देणं जुक्कारो कओ । तेन सद्देणं मिगा पलाया । तेहिं घेत्तुं पहओ । तेन सदभाओ कहिओ । मुक्को भणिओ य-जया एरिसं पिच्छिज्जासि तया निलुक्तेण सणियमागंतव्वं, न उल्लाविजइ, सणिवं वा । तओ इंतेम रयगा दिट्ठा । ताहे निलुकंतो सणियं एइ । तेसिं च रयगाणं दिने दिने पुत्ताई
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org