________________
उद्देशक : १, मूलं-६, [भा. १८९६]
४७९ कूजन-सशब्दाक्रन्दनम्, आदिग्रहणाद् ‘अनाथोऽहम्, न किमप्यमी मह्यं प्रयच्छन्ति' इत्येवमुडाह कुर्यात् ततश्चतुर्गुरुकम्॥
अथपरितापनादिपदं व्याख्यानयति[भा.१८९७] अंतो बहिं न लब्मइ, परितावण महय मुच्छ किच्छ कालगए।
चत्तारि छच्च लहु-गुरु, छेदो मूलं तह दुग च ।। वृ. क्षेत्रस्यान्तर्बहिर्वा न लभ्यते इति कृत्वा ग्लानस्यानागाढा परितापना भवति चतुर्लघु । आगाढपरितापनायां चतुर्गुरु । दुःखादुःखे षड्लघु । मूर्छामूर्छ षड्गुरु । कृच्छ्रप्राणे च्छेदः । कृच्छ्रोच्छ्वासे मूलम् । समवहतेअनवस्थाप्यम् । कालगते पाराञ्चिकम् ॥ एवंतावदाहारविषयमुक्तम् । अथोपधिविषयमभिधीयते[भा.१८९८]अंतो बहिं न लब्भइ, संथारग महय मुच्छ किच्छ कालगए।
चत्तारि छच्च लहु-गुरु, छेदो मूलं तह दुगं च ।। वृ-अतिवमढिते क्षेत्रेऽन्तर्वा बहिर्वा संस्तारको नलभ्यते ततो ग्लानस्यानागाढपरितापनादिषु चतुर्लधुकादिकंतथैव प्रायश्चित्तंद्रष्टव्यम्।।अत्रपरितापनापदंसमुद्धातपदंचगाथायांसाक्षात्रोक्तम्, अतो मा भूद् मुग्धमतिविनेयवर्गस्य व्यामोह इति कृत्वा साक्षात् तदभिधानार्थमिमां गाथामाह[भा.१८९९] परिताव महादुक्खे,मुच्छामुच्छे य किच्छपानगते।
किच्छुस्सासे य तहा, समुघाए चेव कालगते ।। वृ-गतार्था । उक्तं लुब्धद्वारम् । अथानुवर्तनाद्वारमाह[भा.१९००] अनुयत्तमा गिलाणे, दव्वट्ठा खलु तहेव विजट्ठा ।
असतीइ अन्नओ वा, आनेउं दोहि वी कुज्जा ।। वृ. ग्लानप्रायोग्यं यद् भक्त-पानादिकं द्रव्यं स एवार्थ-प्रयोजनं द्रव्यार्थस्तमुत्पादयद्भिानस्यानुवर्त्तनाकर्त्तव्या। "तहेव विज?"ति तथैव वैद्यस्यार्थमुत्पादयद्भिर्लानस्यानुवर्तना विधेया । यदि स्वग्रामे द्रव्य-वैधयोरभावस्ततोऽन्यनामादपिद्रव्य-वैद्यावानीयद्वाभ्यामप्यनुवर्तनां कुर्यात् ॥
अथैनामेव गाथां व्याचिरव्यासुराह[भा.१९०१] जायंते उ अपत्थं, भणंति जायामोतं न लब्भइणे ।
विनियट्टणा अकाले, जा वेल न बेंति उ न देमो।। वृ- ग्लानो यद्यपथ्यं द्रव्यंयाचते ततः साधवो भणन्ति-यवं याचामः परं किं कुर्महे ? तद् भवतामभिप्रेतंभूयोभूयः पर्यटभिरिन लभ्यते "ने" अस्माभि; इत्थं भणद्भिर्लानोऽनुवर्तितो भवति । यद्वा ग्लानस्याग्रतः पात्रकाण्युद्राह्य प्रतिश्रयान्निर्गत्यापान्तरालपथाद् ‘विनिवर्त्तनां' प्रत्यागमनं कुर्वन्ति, तस्य पुरतश्चेत्थं ब्रुवते-वयं गता अभूम परं न लब्धम्; अकाले वा गत्वा याचन्ते येन न लभ्यते। अकाले च याचमानं ग्लानं ब्रुवते-यावद् वेला भवति तावत् प्रतीक्षस्व, ततो वयमानीय दास्याम इति, न पुनर्बुवते-दद्मो वयमिति ॥
अथ क्षेत्रतो ग्लानस्यानुवर्तनामाह[भा.१९०२] तत्थेव अनगामे, वुत्थंतरऽसंथरंत जयणाए।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org