________________
३३०
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१-१/६ वृ-प्रथमंप्रतीच्छका यथा तमुपसम्पद्यन्ते तथा वक्तव्यम् । तत आत्मनः प्रतीच्छकानांच यथा स्थिरत्वं तुलनया करोति । ततस्तेषां प्रतीच्छना वाचना च यथा भवति । ततः प्रमाद्यतां आईच्छगणदृष्टान्तो घट्टना रुञ्चना पत्रद्दष्टान्ताश्च यथाऽभिधीयन्ते । दुष्टाश्वविषयं हष्टान्तं यथा साधव आचार्यानुद्दिश्य दर्शयन्ति । “तहिं गए" त्ति यत्राऽऽचार्यास्तिष्ठन्ति तत्र गतानां यथा राजदृष्टान्तः सूरिभिरुदाहियते । तदेतत् सर्वं वक्तव्यमिति द्वारगाथासमासार्थ ः॥
अथ विस्तरार्थं बिभणिषुः प्रथमद्वारमधिकृत्याह[भा.१२४२] काहिइ अव्वोच्छित्तिं, सुत्त-उत्थाणं ति सो तदट्ठाए।
अभिगम्मइ नेगेहि, पडिच्छएहि विहरमाणो । वृ- एष महाभागः सूत्रार्थयोरव्यवच्छित्तिं करिष्यतीतिबुध्या 'सः' भव्याचार्य 'तदर्थ' सूत्रार्थग्रहणनिमित्तमभिगम्यतेऽनेकैः प्रतिच्छकः 'विहरमाणः' देशदर्न कुर्वन्निति । आह किमसौ डिण्डिमाडम्बेणघोषयतियथा अहंबहुश्रुतोऽहं बहुश्रुतः' इति यदेवमनेकैः प्रतीच्चकैरभिगम्यते?, नैवम्, न खलु सद्विवेकसुधाधाराधौतचेतसः सन्तः सन्तः कदाचनापि स्वगुणविकत्थने प्रवृत्तिमातन्वते, मिथ्याभिमानाख्यप्रबलतमतमस्तिरस्कृतसज्ञानलोचनप्रसराणामितरजन्तूनामेव तत्र प्रवृत्तिसम्भवात् । उक्तञ्च
मोहस्य तदपि विलसितमभिमानो यः परप्रीणितायाः।
तत् तमसोऽपि तमित्रं, याऽऽत्मस्तुतिरात्मना क्रियते॥ यद्येवं ततः कथमिवासावेवमेव प्रसिद्धिमारोहति? इति इत्युच्यते[भा.१२४३]वासावजविहारी, जइ वि य न विकंथए गुणे नियए।
अभणंतो वि मुणिज्जइ, पगइ चिय सा गुणगणाणं ।। वृ-वर्षावर्जविहारी, वर्षासु चतुरो मासानेकत्रस्थायी अन्यदा पुनरनियतविहारीत्युक्तं भवति । स एवंविधो यद्यपि न विकत्थते निजकान्' आमीयान् गुणान्तथापि 'अभणन्नपि स्वगुणान् अकीर्तयन्नपि ज्ञायते।कुतः? इत्याह-प्रकृतिरेव सा 'गुणगणानां ज्ञानादिगुणसमूहानाम्। तदुक्तम्
अभणंता विहु नजंति सुपुरिसा गुणगणेहि नियएहि।
किं बोल्लंति मणीओ, जाओ लक्खेहि धिप्पंति ।। एतदेवान्योक्तिदृष्टान्तेन द्रढयति[भा. १२४४] भमरेहि महुयरीहि य, सूइज्जइ अप्पणो य गंधेणं।
पाउसकालकलंबो, जइ वि निगूढो वणनिगुंजे ॥ वृ-इह किल कदम्बकवृक्षाः प्रावृषि जलधरधाराभिहताः पुष्पन्ति । ततः प्रावृट्काले यः कदम्बः स यद्यपि वननिकुञ्ज निगूढः' गुप्तस्तिष्ठति तथापिभ्रमरैर्मधुकरीभिश्चात्मनः सम्बन्धिना गन्धेन च प्रसरता 'सूच्यते' ज्ञाप्यते यथा 'अत्र कदम्बवृक्षस्तिष्ठति' । एवमयमपि भ्रमरमधुकरीकल्पाभि साधु-साध्वीभिः परिमलकल्पेन च निजगुणनिकुरम्बेन प्रसर्पता कदम्बवद् उद्यानादावत्यन्तनिगूढोऽपि तिष्ठन् सूच्यते । यदि वा
भा.१२४५]कत्थ व न जलइ अगी, कत्थ व चंदो न पायडो होइ ।
___कत्थ वरलक्खणधरा, न पायडा होति सप्पुरिसा।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org