________________
२५२
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -१-१/१ गता संयमविराधना । अथाऽऽत्सविराधनामाह[भा.९३५]तं चेव अभिहणेना, आवडियं अहवजीहलोलुयता (यया)।
बहुगाई भुंजित्ता, विसूचिकाईहि आववहो ।। वृ-तद् लगुडादिकं क्षिप्तं पुनरापतितं सत् ‘तमेव' साधुमभिहन्यात् । इदं च प्रागुक्तमपि स्थानाशून्यार्थमत्रोपात्तमिति न पुनरुक्तदोषः । अथवा जिह्वालोलुपतया बहुकानि प्रलम्बानि मुक्त्वा विसूचिकादिभिः आदिशब्दाद् ज्वरा-ऽतीसारादिभी रोगैरुत्पन्नैरात्मवधो भवति ।। उक्ताऽऽत्मविराधना। तदुक्तौच व्याख्याताआज्ञादयश्चत्वारोऽपि दोषाः । अथ “कस्सअगीयत्ये" त्ति पदं व्याचिख्यासुराह[भा.९३६] कस्सेयं पच्छित्तं, गणिणो गच्छं असारविंतस्स।
अहवा वि अगीयत्यस्स भिक्खुणो विसयलोलस्स ।। कृ-शिष्यः प्रश्नयति-यद् एतद् अन्यत्रग्रहणादावनेकधा प्रायश्चित्तमुक्तंतत्कस्यभवति? सूरिराह-'गणिनः' आचार्यस्य गच्छम् असारयतः सतः । असारणा नाम अगवेषणा-कः कुत्र गतः? कोवा मामापृच्छय गतः? को वा अनापृच्छया? यद्वा प्रलम्बंगृहीत्वा आगत्यालोचितेऽन्येन वा निवेदिते यत् प्रायश्चित्तं तन्न ददाति, दत्त्वा वा न कारयति, न वा नोदनादिना खरण्टयति; एषा सर्वाऽप्यसारणाऽभिधीयते । आह किं कारणमाचार्यस्य षटकायानविराधयतोऽपि प्रायश्चित्तम् ? उच्यते-स्वसाधूनुत्पथे प्रवर्त्तमानानसारयन्नसी गच्छस्य विराधनायां वर्तते । तथा चोक्तमिदमेव सहेतुकं बृहद्भाष्ये
किं कारणं तु गणिणो, असारवेंतस्स होइ पच्छित्तं? ।
चट्टति जेम गणहरो, विराधनाए उ गच्छस्स ।। किह पुन विराधनाए, गच्छस्स गणी उ वट्टती स खलु ?।
भन्नइ सुणसुजह गणी, विराहओ होइ गच्छस्स ।। जह सरणमुवगयाणं, जीवियववरोवणं नरो कुणइ ।
एवं सारणियाणं, आयरिओ असारओ गच्छे । किह सरणभुवगया पुन?, पक्खे पक्खम्मिजं उवट्ठति।
इच्छामि खमासमणो!, कतकितिकम्मा उजं अम्हे ।। अत आचार्यस्य सर्वमेतत्प्रायश्चित्तम्। अथवायोभिक्षुरगीतार्थ अपिशब्दाद्गीतार्थोऽपि विषयलोलः-सुखादुरसास्वादलम्पटो भूत्वा प्रलम्बानि गृह्णाति तस्यैतत् प्रायश्चित्तम् । अत्र चाऽऽचार्यविषया अष्टौ भङ्गाः-अगीतार्थ आचार्यो गच्छंन सारयति विषयलोलश्च १ अगीतार्थ आचार्यो गच्छं न सारयति विषयनिस्पृहश्च २ इत्यादि । अत्र चान्तिमो भङ्गः शुद्धः, शेषाः सप्त परित्यक्तव्याः॥यत आह[भा.९३७] देसो व सोवसग्गो, वसणी व जहा अजानगनरिंदो ।
रज्जं विलुत्तसारं, जह तह गच्छो वि निस्सारो ।। वृ-भङ्गसप्तकवी आचार्यो देश इवसोपसर्गो व्यसनी वा यथा अज्ञायकनरेन्द्रः परित्यज्यते तथा परित्याज्यः । यथा च राज्ञा अचिन्त्यमानं राज्यं विलुप्तसारं भवति तथा गच्छोऽप्याचा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org