________________
३३६
[भा. ६०२१] दिवसे दिवसे गहणं, पिट्टमपिट्टे य होइ जयणाए । आगाढे निक्खिवणं, अपिट्ठ पिट्ठे य जयणाए ।
वृ- यदा ग्लानार्थमालेपेन प्रयोजनं भवति तदा दिवसे दिवसे ग्रहणं विधेयम् । तत्र प्रथमं पिष्टस्यपश्चादपिष्टस्यापि यतनया ग्रहणं कर्तव्य भवति । आगाढे च ग्लानत्वे आलेपस्य निक्षेपणं' परिवासनमपि कुर्यात्, तदप्यपिष्टस्य पिष्टस्य वा यतनया कर्तव्यम् ॥ अथातङ्कव्यत्यासं व्याख्याति[भा. ६०२२] आगाढे अनागाढं, अनगाढे वा वि कुणइ आगाढं । एवंतु विवच्चासं, कुणइ व वाए कफतिगिच्छं ॥
वृ- आगाढे ग्लानत्वेऽनागाढं क्रियां करोति चतुर्गुरु । अनागाढे वा आगाढं करोति चतुर्लघु । यद्वा वाते चिकित्सनीये कफचिकित्सां करोति, उपलक्षणमिदम् तेन कफे चिकित्सनीये वातं चिकित्सते इत्याद्यपि द्रष्टव्यम् । एष विपर्यासो मन्तव्यः ॥
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् - ३-५/१९२
अथ " सेसे लहुगा य गुरुगा य" त्ति पदं व्याचष्टे
[ भा. ६०२३] अगिलाणो खलु सेसो, दब्बाईतिविहआवइजढो वा । पच्छित्ते मग्गणया, परिवासिंतस्सिमा तस्स ।।
दृ- 'शेषो नाम' य आगाढोऽनागाढो वा ग्लानो न भवति, यो वा द्रव्य-क्षेत्र कालापभेदात् त्रिविधया आपदा 'जढः' मुक्त स शेष उच्यते । तस्य परिवासयत इतं प्रायश्चित्तमार्गणा ॥ [ भा. ६०२४] फासुगमफासुगे वा, अचित्त चित्ते परित्तऽनंते वा । असिनेह सिनेहगए, अनहाराऽऽहार लहु-गुरुगा ।।
वृ- प्राशुकं स्थापयति चतुर्लघु, अप्राशुकं स्थापयति चतुर्गुरु । अचित्ते स्थाप्यमाने चतुर्लघु, सचिते चतुर्गुरु । परीत्ते चतुर्लघु अनन्ते चतुर्गुरु । अस्नेहे चतुर्लघु, 'स्नेहगते' स्नेहावगाढे चतुर्गुरु । अनाहारे चतुर्लघु, आहारे चतुर्गुरु ॥
मू. (१९३) नो कप्पइ निग्गंथाण वा निग्गंधीण वा पारियासिएणं तिल्लेण वा घएण वा नवनीएण वा बसाए वा गायं अब्भंगित्तए वा मक्खित्तए वा; नन्नत्थ आगाढेहिं रोगायंकेहिं ॥
वृ- अस्य सम्बन्धमाह
[भा. ६०२५] ससिनेहो असिनेहो, दिज्जइ मक्खित्तु वा तगं देति । सव्वो वा नालिप्पइ, दुहतो वा मक्खणे सूया ॥
- आलेपः स्नेहोऽस्नेहो वा दीयते, ततो यथा स्नेहेन प्रक्षणं क्रियते न वा तथाऽनेनाभिधीयते । यद्वा व्रणं प्रक्षित्वा 'तकम्' अनन्तरसूत्रोक्तमालेपं प्रयच्छन्ति । न वा सर्वोऽपि व्रण आलेप्यते । द्विधा वा प्रक्षणे सूचा कृता, व्रणोऽपि प्रक्ष्यते आलेपोऽपि प्रक्षितुं दीयत इति भावः ॥ अनेन सम्बन्धेनायातस्यास्य व्याख्या-नो कल्पते परिवासितेन तैलेन वा घृतेन वा नवनीतेन वा वसया वा गात्रम् ' अभ्यङ्गवा' बहुकेन तैलादिना 'प्रक्षितुं वा' स्वल्पेन तैलादिना, नान्यत्र गाढागाढेभ्यो रोगातङ्केभ्यः, तान् मुक्त्वा न कल्पते । दोषाश्चात्र त एव सञ्चयादयो मन्तव्याः || आह-यद्येवं परिवासितेन न कल्पते प्रक्षितुं ततस्तद्दिवसानीतेन कल्पिष्यते ? सूरिराह
[भा. ६०२६] तद्दिवसमक्खणम्मिं, लहुओ मासो उ होइ बोधव्वो । आणाइणो विराधन, धूलि सरक्खे य तसपाणा ।।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org