________________
३००
बृहकल्प-छेदसूत्रम् -३-५/१५२
लोही अओम पुत्रा, केइ पमाणं इमं बेति॥ .. वृ-एतत् सर्वमपि प्रसङ्गतो विनेयानुग्रहार्थमुक्तम्, नैतेन सूत्रं गतम् । यत्र च सूत्रस्य निपातो भवतितत्रामी आदेशा भवन्ति-"लोहीअओमपुन्न"ति गुरुर्मणति-गुणकारित्वाद्अवमं भोक्तव्यं यथोद्गारो नागच्छति । तथा चात्र लोही-कवल्ली तद् दृष्टान्तः- यथा कवल्लयां यद्यवमं स्वप्रामाणादूनमाद्रह्मते ततोऽन्तरन्तः उद्गर्तते, उपरिमुखं न निर्गच्छति; अथ पूर्णा' आकण्ठं भृता तत उद्वर्तिता सर्वमपि परित्यजति, अग्निमपि विध्यापयति। एवमेव यद्यवममाहियतेततो वातःशरीरान्तःसुखेनैवप्रविचरति,प्रविचरितेचतस्मिनुद्गारोनायाति;अथातिमात्रं समुद्दिश्यते ततोऽन्तर्वायुपूरप्रेरित उद्गार आगच्छति॥तस्मनादवममेव भोक्तव्यम्। केचित् पुनराचार्यदेश्याः 'इदं' वक्ष्यमाणं प्रमाणं ब्रुवते तत्रानन्तरोक्तं कवल्लीष्टान्तं भावयति।। [भा.५८४७] अतिमुत्ते उग्गालो, तेनोमं मुंज जन्न उग्गिलसि ।
छड्डिजति अतिपुत्रा, तत्ता लोही न पुन ओमा । वृ-गतार्था ।। नैगमपक्षाश्रिताः पुनराचार्यदेशीया इत्यं वदन्ति[मा.५८४८] तत्तऽत्थमिते गंधे, गलग पडिगते तहाअणाभोए।
एते न होंति दोन्नि वि, मुहनिग्गत नातुमोगिलणा॥ वृ- एको नैगमपक्षाश्रितो भणति-तप्ते कविल्ले बिन्दुः पतितो यथा तक्षणादेव नश्यति तथा यद् भुक्तमात्रं जीयति ईशमवमाहरणीयम् । एवमपर:-अस्तमिते रवौ यद् जीर्यते । तृतीयःगन्धेन रहितः सहितोवायथोद्गारएते। चतुर्थ-गलकंयावदुद्गार आगम्य 'अनाभोगेन' अजानत एव प्रतिगच्छति' भूयः प्रविशति ईशं समुद्दिश्यताम् । गुरुराह-एते द्वयेऽपि प्रकारान भवन्ति। द्वयेनाम-ये प्रथम-द्वितीयादिवाऽप्युद्गारंप्रतिषेधयन्तियेच तृतीय-चतुर्था रात्रावुद्गारमनुमन्यते एते द्वयेऽपिन घटन्ते, किन्तु येनाऽऽवश्यकयोगानांन हानिस्तावदाहारयितव्यम् । मुखनिर्गतं वोद्गारं ज्ञात्वा यः प्रत्यवगिलति तत्र सूत्रनिपातः॥ एनां सङ्ग्रहगाथां विवरीषुराह[भा.५८४९] भणति जति ऊणमेवं, तत्तकवल्ले य बिंदुनासणता।
बितिओ न संथरेवं, तं भुंजसु सूरे जंजिर्छ ।। कृएकोनैगमनयाश्रितोभणति-यधून भोक्तव्यंततस्ततेकवल्लेप्रक्षिप्तस्योदकबिन्दोस्तत्कालमेव यथा नशनं भवति तथा यद् भुक्तमात्रमेव जीर्यति ईशं भोक्तव्यम् । द्वितीयः प्राह- "एवम् ईद्दशे भुक्ते न संस्तरति तस्मात् तदीशं भुक्ष्व यत् सूर्येऽस्तमयति जीर्यते॥ [भा.५८५०] निग्गंधो उग्गालो, ततिए गंधो उ एतिन उसित्थं ।
अविजाणंत चउत्थे, पविसति गलगंतु जो पप्प ॥ कृ-गन्धेद्वावादेशौ।एको भणति-सूर्यास्तमनेजीर्णेआहारे रात्रावसंस्तरणं भवति तस्मादीशं भुङ्क्तां येनास्तमितेऽपि 'निर्गन्धः' अन्नगन्धरहित उद्गारएति।द्वितीयः प्राह-यदिगन्धउद्गारस्य 'एति' आगच्छति तत आगच्छतु यथा सिक्थं नागच्छति तथा भुङ्क्ताम् । एतौ द्वावप्येक एव तृतीयआदेशः चतुर्थो भणति-ससिक्थ उद्गारोगलकं प्राप्याविजानतएव यावद्भूयः प्रविशति तावद् भुङ्क्ताम् । एते चत्वारोऽप्यनादेशाः ॥तथा चाह
[भा.५८५१] पढम-बितिए दियावी, उग्गालो नत्थि किं पुन निसाए।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org