________________
२४०
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -३-४/१३४ संस्तारकास्तान् सर्वानपि उज्झन्ति “अणनगेलन"तियधन्यस्यग्लानत्वं नास्ति, अथापरोऽपि ग्लानः कश्चिदस्ति ततस्तदर्थं तानि मात्रकादीनि ध्रियन्त इति भावः ।। [भा.५५५२] अहिगरणंमा होहिति, करेइ संथारगं विकरणंतु।
सब्बुवहि विगिचंती, जो छेवइतस्स छित्तो वि।। वृ-“छेवइओ" अशिवगृहीतः स यदि मृतः तदा येन संस्तारकेणसनीतःतं विकरणंकुर्वन्ति, खण्डशः कृत्वा परिष्ठापयन्तीत्यर्थः । कुतः? इत्याह-अधिकरणंगृहस्थेनगृहीते प्रान्तदेवतया वा पुनरप्यानीते भेवत् तद् मा भूदिति कृत्वा विकरणीक्रियते । यश्च तदीय उपधिरपरो वा तेन स्ववपुषा छुप्तस्तं सर्वमपि परिष्ठापयन्ति ।। [भा.५५५३] असिवम्मि नत्थि खमणं, जोगविवड्डी य नेव उस्सग्गो ।
उवयोगद्धं तुलितुं, नेव अहाजायकरणं तु॥ वृ-अशिवेमृतस्यक्षपणंनकर्तव्यम्, योगवृद्धिस्तुक्रियते।नचाविधिपरिष्ठापनायाः कायोत्सर्गः क्रियते। उपयोगाद्धांचान्तर्मुहूर्तमानांतोलयित्वाययाजातंतस्य नैवकर्तव्यम्। किमुतं भवति? -
अशिवमृतस्य समीपे यथाजातं न स्थाप्यते, अतो देवलोकं गतो यावदुपयुक्तो भवति तावत् तदीयं वपुः प्रतिश्रय एव प्रतीक्षाप्यते येन प्रतिश्रयस्थितं स्वं वपुदृष्टवा संयतोऽहमभूवम्' इति जानीते॥अथावलोकनद्वारमाह[मा.५५५४] जं दिसि विगवितो खलु, देहेणं अक्खुएण संचिक्खे।
तं दिसि सिवं वदंती, सुत्त-ऽत्थविसारया धीरा ॥ वृ-यस्यां दिशि सशिवादिभिराकर्षितोऽक्षतेन देहेन सन्तिछेत्तस्यां दिशिसूत्रा-ऽर्थविशारदा धीराः 'शिवं' सुभिक्षं सुखविहारं च वदन्ति। [भा.५५५६] जति दिवसे संचिक्खति, तति वरिसे धातगंच खेमंच।
विवरीए विवरीतं, अकड्डिए सव्वहिं उदितं ॥ - 'यति' यावतो दिवसान् यस्यां दिशि अक्षतदेहस्तिष्ठति 'तति' तावन्ति वर्षाणि तस्यां दिशिध्रातंच क्षेमंच भवति।ध्रातं नाम-सुभिक्षम्, क्षेमंतु-परचक्रायुपप्लवाभावः । अथ क्षतदेहः सातः ततः 'विपरीते' क्षतदेहे विपरीतं मन्तव्यम्, यस्यां दिशिक्षतदेहो नीतस्तस्यांदुर्भिक्षादिकं भवतीतिभावः ।अथ नान्यत्राकृष्टः किन्तु तत्रैवाक्षतस्तिष्ठतिततः सर्वत्र उदितं सुभिक्षसुखविहारं च द्रष्टव्यम् ।। एतद् निमित्तं कस्य गृह्यते? इत्याह[भा.५५५७] खमगस्साऽऽयरियस्सा, दीहपरिनस्स वा निमित्तं तू।
सेसे तधऽत्रधा वा, ववहारवसा इमा य गती॥ -क्षपकस्यआचार्यस्य वा दीर्घपरिज्ञावतोवा' प्रभूतकालपालितानशनस्येदं निमित्तंग्रहीतव्यम्। शेषे' एतद्व्यतिरिक्तेतथा वाऽन्यथा वा भवेत्, नकोऽपि नियमः ।व्यवहारवशाच्चेयं गति प्रतिपत्तव्या॥ [भा.५५५८] थलकरणे वेमानितो, जोतिसिओ वाणमंतर समम्मि।
गड्डाए भवनवासी, एस गती से समासेणं ।। -यदि तस्य शरीरकंस्थले कृतं-शिवादिमिरारोपितं तदा वैमानिकः सात इति मन्तव्यम्।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org