________________
उद्देशक : ४, मूलं- १३४, [भा. ५५२३]
सुत्तं धम्मक वा, मधुरगिरो उच्चसद्देणं ॥
वृ- जागरणार्थं तत्र तैरन्योन्यं 'अन्येषां वा' श्राद्धादीनां धर्मकथा कर्तव्या । स्वयं वा सूत्र 'धर्मकथां वा' धर्मप्रतिबद्धामाख्यायिकां मधुरगिर उच्चशब्देन गुणयन्ति ।
अथ बन्धन-च्छेदनपदे व्याख्याति
[ भा. ५५२४ ]
२३५
कर- पायगुडे दोरेण बंधिउं पुत्तीए मुहं छाए । अक्खयदेहे खननं, अंगुलिविच्चे न बाहिरतो ।।
वृ- 'कर- पादाङ्गुष्ठान्' कराङ्गुष्ठद्वयं पादाङ्गुष्ठद्वयं च दवरकेण बद्ध्वा मुखपोतिकया मुखं छादयेत्, एतद् बन्धनमुच्यते । तथा अक्षतदेहे तस्मिन् “अंगुलीविच्चे" अङ्गुलीमध्ये चीरके 'खननम्' ईषत्फालनं क्रियते न बाह्यतः, एतत् छेदनं मन्तव्यम् ॥
[ भा. ५५२५ ]
अनाइट्ठसरीरे, पंता वा देवतऽत्य उट्ठेज्जा । परिणामि डब्बहत्थेण बुज्झ मा गुज्झगा ! मुज्झ ॥
- एवमपि क्रियमाणे यदि 'अन्याविष्टशरीरः ' सामान्येन व्यन्तराधिष्ठितदेहः 'प्रान्ता वा प्रत्यनीका काचिद्देवता 'अत्र' अवसरे तत्कलेवरमनुप्रविश्योत्तिष्ठेत् ततः परिणामिनीं' कायिक "डब्बहत्थेणं” ति वामहस्तेन गृहीत्वा तत् कडेवरं सेचनीयम् । इदं च वक्तव्यम्-बुध्यस्व बुध्यस्व गुह्यक! 'मा मुह्य' मा प्रमादीः, संस्तारकाद् मा उत्तिष्ठेति भावः ॥ वित्तासेज्जरसेज्जव, भीमं वा अट्टहास मुंचेज्जा । अभिएण सुविहिणं, कायव्व विहीय वोसिरणं ॥
[भा. ५५२६ ]
वृ- अन्याधिष्ठितं तत् कडेवरं 'वित्रासयेत्' विकरालरूपं दर्शयित्वा भापयेद् 'रसेद्वा' आरावि मुञ्चेद् 'भीमं वा' रोमहर्षजनकं अट्टहासं मुञ्चेत् तथापि तत्राभीतेन सुविहितेन 'विधिना' पूर्वोक्तेन वक्ष्यमाणेन च व्युत्सर्जनं कर्तव्यम् ॥ गतं जागरणादिद्वारम् । अथ कुशप्रतिमाद्वारमाह
[ भा. ५५२७] दोत्रिय दिवखेत्ते, दब्भमया पुत्तगऽत्थ कायव्वा । समखेत्तम्मिय एक्को, अवड अभिए न कायव्वो ।।
वृ- कालगते सति संयते नक्षत्रं विलोक्यते । यदि न विलोकयति ततश्चतुर्गुरु । ततो नक्षत्रे विलोकिते यदि सार्द्धक्षेत्रं तदानीं नक्षत्रम्, सार्द्धक्षेत्रं नाम पञ्चचत्वारिंशन्मुहूर्तभोग्य सार्द्धदिनभोग्यमिति यावत्, तदा दर्भमयी द्वौ पुत्रकी कर्तव्यौ । यदि न करोति तदाऽप साधुद्वयमाकर्षति । तानि च सार्द्धक्षेत्राणि नक्षत्राणि षड् भवन्ति, तद्यथा-उत्तराफाल्गुन्य उत्तराषाढ उत्तराभद्रपदाः पुनर्वसू रोहिणी विशाखा चेति । अथ समक्षेत्रं त्रिंशन्मुहूर्तभोग्यं यदा नक्षत्रं तत् एकः पुत्तलकः कर्तव्यः 'एष ते द्वितीयः' इति च वक्तव्यम् । अकरणेऽपरमेकमाकर्षति । समक्षेत्राणि चामूनि पञ्चदश- अश्विनी कृत्तिका मृगशिरः पुष्यो मघाः पूर्वाफाल्गुन्यो हस्तश्चित्रा अनुराध मूलं पूर्वाषाढाः श्रवणो धनिष्ठाः पूर्वभद्रपदा रेवती चेति । अथापार्द्धक्षेत्रं पञ्चदशमुहूर्तभोग्यं त नक्षत्रम् अभीचिर्वा तत एकोऽपि पुत्तलको न कर्तव्यः । अपार्द्धक्षेत्राणि चामूनि षट् शतभिष भरणी आर्द्रा स्वातिर्ज्येष्ठा चेति । अथ निवर्तनद्वारमाह
[ भा. ५५२८]
थंडिलवाघाएणं, अहवा वि अतिच्छिए अनाभोगा । भमिऊण उवागच्छे, तेनेव पहेण न नियत्ते ॥
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org