________________
२३४
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -३-४/१३४
जं चऽप्पणो वि होहिति, किं तत्थ भयं परगयम्मि॥ वृ-सर्वेऽपिसंसारिणोजीवा मरणधर्माणइत्यालम्व्य शोकंमाकार्षीः । यच्च मरणमात्मनोऽपि कालक्रमेण भविष्यति तत्र ‘परगते' परस्य सभाते किं नाम भयं विधीयते? न किञ्चिदित्यर्थः ।। गतं "दिवा रात्रौ वा" इति द्वारम् । अथ जागरण-बन्धन-च्छेदनद्वारमाह[भा.५५१८] जं वेलं कालगतो, निकारण कारणे भवे निरोधो।
जग्गण बंधन छेदन, एतं तु विहिं तहिं कुजा ।। वृ-दिवारजन्यां वा यस्यां वेलायांकालगतस्तस्यामेव वेलायां निष्काशनीयः । एवं निष्कारणे उक्तम् । कारणे तु निरोधोऽपि भवेत् । निरोधो नाम-कियन्तमपि कालं प्रतीक्षाप्यते । तत्र च जागरणं बन्धनं छेदनं एतम् एवमादिकं विधिं वक्ष्यमाणनीत्या कुर्यात् ।।
कैःपुनः कारणैः स प्रतीक्षाप्यते? इत्याह[भा.५५१९] हिम-तेन-सावयभया, पिहिता दारा महानिनादो वा। .
ठवणा नियगाव तहिं, आयरिय महातवस्सी वा ॥ वृ-रात्रौ दुरधिसहं हिमं पतति, स्तेनभयात् श्वापदभयाद्वा न निर्गन्तुं शक्यते । नगरद्वाराणि वातदानीं पिहितानि । 'महानिनादो वा' महाजनज्ञातः सतत्र ग्रामे नगरे वा । 'स्थापनावा' तत्र ग्रामादौ ईशी व्यवस्था, यथा-रात्रौ मृतकं न शिष्काशनीयम् । 'निजका वा संज्ञातकास्तत्र सन्ति ते भणन्ति-अस्माकमनापृच्छया न निष्काशनीयः । आचार्यो वा स तत्र नगरेऽतीव लोकविख्यातः । “महातपस्वी वा' प्रभूतकालपालितानशनो मासादिक्षपको वा । एतैः कारण रजन्यां प्रतीक्षाप्यते ।। दिवा पुनरेभि कारणैः प्रतीक्षापयेत्[भा.५५२०] नंतक असती राया, वऽतीति संतेपुरो पुरवती तु।
नीति व जननिवहेणं, दार निरुद्धाणि निसि तेनं ॥ -'णन्तकानां शुचि-श्वेतवस्त्राणामभावे दिवाननिष्काश्यते।राजा वासान्तःपुरः पुरपतिर्वा नगरम् अतियाति' प्रविशति 'जननिवहेन वा महता भट-मोजिकादिवृन्देन नगरा निर्गच्छति ततो द्वाराणि निरुद्धानि, तेन निशि निष्काश्यते । एवं दिवाऽपि प्रतीक्षापणं भवेत् ।।
अत्र चायं विधिः[भा.५५२१] वातेन अनकंते, अभिनवमुक्कस्स हत्थ-पादेउ ।
कुव्वंतऽहापणिहिते, मुह-नयनाणंच संपुडणं॥ वृ-वातेन यावद् अद्यापिशरीरकम् आक्रान्तं-स्तब्धंन भवति तावद्अभिनवजीवितमुक्तस्य हस्त-पादान् 'यथाप्रणिहितान्' प्रगुणतया लम्बमानान् कुर्वन्ति, मुख-नयनानां च सम्पुटन' सम्मीलनं कुर्वन्ति ।। जागरणादिविधिमाह[भा.५५२२] जितनिढुवायकुसला, ओरस्सबली य सुत्तजुत्ता य।
कतकरण अप्पमादी, अभीरुगा जागरंति तहिं । वृ-जितनिद्रा उपायकुशलाः 'औरसबलिनः' महापराक्रमाः ‘सत्त्वयुक्ताः' धैर्यसम्पन्नाः कृतकरणा अप्रमादिनोऽभीरुकाश्च ये साधवस्ते तत्र तदानीं जाग्रति ॥
[भा.५५२३] जागरणहाए तहिं, अनेसिंवा वि तत्य धम्मकहा।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org