________________
२००
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -३-४/१२४ - कश्चित् प्रथमतीर्थकरसाधुभिक्षा पर्यटन् नटस्य प्रेक्षा' प्रेक्षणकं दृष्टवा कियन्तमपि कालमवलोक्य समागतः, स च ऋजुत्वेनावश्यमाचार्याणामलोचयति, यथा-नो नृत्यन् मया विलकितः।आचार्यैरुक्तम्-'सा' नटावलोकनासाधूनां कर्तुन कल्पते।ततः 'यथाऽऽदिशन्ति भगवन्तस्तथैव' इत्यभिधाय भूयोऽपि भिक्षामटन् कयोकादिकमी प्रेक्षते । कयोको नामवेषपरावर्तकारी नटविशेषः । आदिशब्दाद् नर्तकीप्रभृतिपरिग्रहः । ततस्तथैवालोचिते गुरवो भणन्ति-ननुपूर्वं वारितस्त्वमासी । सप्राह-नट एव द्रष्टुंवारितोन कयोकः, एषचमया कयोको घटः। एवंयावन्मात्रंपरिश्पुटेन वचसावार्यन्तेतावन्मात्रमेवैतेवर्जयन्ति,नपुनः सामोकतमपरस्य पाशस्य प्रतिषेधं प्रतिपद्यन्ते । यदा तु भण्यते “न ते वि"ति 'तेऽपि' कयोकादयो न कल्पन्ते द्रष्टुं तदा सर्वानपि परिहरन्ति, अतः पूर्वेषां साधूनां सर्वेऽपि नटादयो न कल्पन्ते द्रष्टुमिति प्रथममेवोपदेष्टव्यम॥ [भा.५३५३] एमेव उग्गमादी, एकेक निवारिएतरे गिण्हे।
सव्वे विन कप्पति, ति वारितो जझियं वजे ।। 'एवमेव नटप्रेक्षणोक्तेनैव प्रकारेण पूर्वतीर्थकरसाधुर्यदिएकैकमुद्गमादिदोषंनिवार्यते ततोयमेवाधाकर्मादिकंदोषं निवारितस्तमेव वर्जयति इतरांस्तु पूतिकर्म-क्रीतकृतादीन् गृह्णाति, न वर्जयतीत्यर्थः । यदा तु 'सर्वेऽपि' उद्गमदोषा न कल्पन्ते इति वारितो भवति तदा सर्वानपि यावजीवं वर्जयति ।। अथ संज्ञातकागमनपदं व्याचष्टे[भा.५३५४] सनायगा वि उजुत्तणेण कस्स कत तुज्झमेयं ति।
मम उद्दिष्ट न कप्पइ, कीतं अन्नस्स वा पगरे॥ वृ-प्रथमतीर्थकरतीर्थेयदा साधुः संज्ञातककुलंगच्छतितदाते संज्ञातकाः किञ्चिदाघाकर्मादिकं कृत्वा साधुना 'कस्यार्थाय युष्माभिरिदंकृतम्?' इति पृष्टाःसन्त ऋजुत्वेन कथयन्ति-युष्मदर्धमेतद् इति। ततः साधुर्भणति-ममोटिष्टभक्तंन कल्पते। एवमुक्तः स गृही क्रीतकृतं अन्यद्वा दोषजातं कृत्वा दद्यात्, 'उहिष्टमेवामुना प्रतिषिद्धं न क्रीतादिकम्' इति बुध्या । अथवाऽन्यस्य साधोरायाधाकर्म प्रकुर्यात, 'ममोटिष्टंन कल्पते इति भणता तेनात्मन एवाधाकर्म प्रतिषिद्धम् नान्येषाम् इति बुध्या॥ [मा.५३५५] सव्वजईण निसिद्धा, मा अनुमन्न ति उग्गमा णे सिं।
इति कधिते पुरिमाणं, सब्बे सव्वेसिन करेंति॥ वृ-यदा तु तेषां गृहिणामग्रेऽभिधीयते-सर्वेऽप्युद्गमदोषाः सर्वेषां यतीनां 'निषिद्धाः' न कल्पन्ते, मा भूद् "ने" अस्माकं "सिं" ति तेषां दोषाणां अनुमतिदोष इति कृत्वा । तत एवं कथिते सति ते गृहिणः सर्वेषामपि साधूनां सर्वानप्युद्गमदोषान् न कुर्वन्ति । एवं पूर्वेषां तीर्थे ये दानश्राद्धादय उद्गमदोषकारिणस्तेऽपिऋजु-जडाइतिभावः॥अथऋजु-जडपदव्याख्यानमाह. [भा.५३५६] उज्जुत्तणं से आलोयणाए जडुत्तणं से जं भुजो।
तजातिए न याणति, गिही वि अनस्स अन्नं वा।। वृ-ऋजुत्वं "से" 'तस्य' प्रथमतीर्थकरसाधोरेवं मन्तव्यम्-यद् एकान्तेऽप्यकृत्यं कृत्वा गुरूणामवश्यमालोचयति । यत् पुनर्भूयस्तजातीयान् दोषान् नजानाति न च वर्जयति तेन तस्य
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org