________________
१७१
उद्देशक : ४, मूलं-११७, [मा. ५२१६] सादृश्यमूढं चाह[भा.५२१७] ऊनाधिय मन्नतो, उट्टारूढो वगणणतो मूढो ।
सारिक्ख थाणु पुरिसो, कुडुबिसंगामदिटुंतो॥ वृ-योगणयन्ऊनमधिकं वामन्यते स उष्ट्रारूढ इव गणनामूढो भण्यते ।जहा-एगो उट्टपालो उद्दीओ एगवीसं रक्खइ । अन्नया उट्टीए आरूढो गणितो जत्थ आरूढो तं न गणेइ, सेसा वीसं गणेइ । पुनो वि गणेइ वीसं । 'नस्थि मे एगो उट्टो त्ति अन्ने पुच्छइ । तेहिं भणितो जत्थारूढो सि एसते इगवीसइमो।साध्श्यमूढो यथास्थाणुंपुरुषं मन्यते।अनच कुटुम्बिनी-महत्तर-सेनापती तयोः सङ्नामेण दृष्टान्तः- एगो गामो चोरसेणावइणा चोरेहिं समं आगंतूण रत्तीए हतो । तत्थय गामे जो महत्तरो सो तत्थ चोरसेणावइस्स सरिसो। तओ संगामे उवट्ठिए चोरसेनावई मारितो, गामिल्लएहिं 'महयरो'त्ति मन्त्रमाणेहिं दड्दो । चोरेहियगाममहयरो 'सेनावइत्ति काउ पल्लिं नीओ। सो भणति-नाहं सेणाहियो । चोरा भणंति-एस रणपिसइओ त्ति पलवइ । अनया सो नासिउं सगामं गतो । ते भणंति-को सि तुम? पेतो पिसाओ वा तेन पडिरूवेण आगओ? । तओ साभिन्नाणे कहिए पच्छा संगहिओ।उभओ विसयणा सारिक्खमूढा ।। अथाभिभवमूढमाह[भा.५२१८] अभिभूतो सम्मुज्झति, सत्य-ऽग्गी-वादि-सावयादीहिं ।
अब्भुदय अनंगरती, वेदम्मितु रायदिटुंतो।। वृ-सङ्ग्रामादौ खङ्गादिना शस्त्रण, प्रदीपनके वा अग्निना, वादकाले वा वादिना, अरण्येवा श्वापद-स्तेनादिभिश्चाभिभूतो यः सम्मुह्यति सोऽभिभवमूढः।वेदमूढस्तुस उच्यतेयः अभ्युदयेन' अतीववेदोदयेन 'अनगरतिम्' अनङ्गक्रीडां करोति । राजदृष्टान्तश्चात्रभवति- जहा आनंदपुरं नगरं । जितारी राया। वीसत्था भारिया । तस्स पुत्तो अनंगो नाम बालते अच्छिरोगेण गहितो निचं रुयंतो अच्छति । अत्रया जननीते नगिनियाए अहाभावेन जानु-ऊरुअंतरे छोढुं उवगूहितो । दो वि तेसिं गुज्झा परोप्परं समप्फिडिता, तहेव तुण्हिक्को ठितो । लद्धोवाया रुवंतं पुनो पुनो तहेव करेति । सो विहायति रुयंतो । पवड्डमाणो तत्थेव गित्यो । मातुए वि अनुप्पियं । पिता से मतो । सो रज्जे ठितो तहावितं मायरं परिभुंजति । सचिवादीहिं वुच्छमाणो विनी ठितो॥ पूर्वोक्तं वक्ष्यमाणं चार्थं सङ्ग्रहीतुमिमां गाथामाह[भा.५२१९] राया य खंतियाए, वणि महिलाए कुला कुटुंबिम्मि ।
दीवे य पंचसेले, अंधलग सुवन्नकारे य॥ वृ-'राजा' अनन्तरोक्तःखन्तिकायामनुर्को वेदमूढः । वणिग् घटिकावोद्राख्यः स्वमहिलायां रक्तः स्वमहेलामनुपलक्षयन् द्रव्यमूढः । 'कुटुम्बिनः' सेनापतेर्महत्तरस्य च कुलानि सादृश्यमूढे उदाहरणम् । “दीवे"ति द्वीपजातः पुरुषः । "पंचसेले"ततिपञ्चशैलवास्तव्याभिरप्सरोभिर्युग्राहितःसुवर्णकारः। “अंधलग"ति धूर्तव्युद्ग्राहिताअन्धाः । “सुवन्नगारे"तिसुवर्णकारव्युग्राहितः पुरुषः। एते चत्वारोऽपि वक्ष्यमाणलक्षणा व्युद्ग्राहणामूढा मन्तव्याः । एष सङ्ग्रहगाथासमासार्थ ॥ साम्प्रतमेनामेव विवृणोति[भा.५२२०] बालस्स अच्छिरोगे, सागारिय देवि संफुसे तुसिणी।
उभय चियत्तऽभिसेगे, नठाति वुत्तो वि मंतीहि ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org