________________
१६८
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -३-४/११६ [भा.५२०३] विनयाहीया विजा, देति फलं इह परे य लोगम्मि।
न फलंति विनयहीना, सस्साणि व तोयहीणाई। वृ- विनयेनाधीता विद्या इह परत्र च लोके फलं ददति, जनपूजनीयता-यशः प्रवादलाभादिकमैहिकं निश्रेयसादिकं चाऽऽमुष्किकं फलं ढोकयन्तीति हृदयम् । विनयहीनास्तु ता अधीता न फलन्ति, सस्यानीव तोयहीनानि-यथा जलमन्तरेण धान्यानि न फलन्ति ॥
अथ विकृतिप्रतिबद्धमाह[भा.५२०४] रसलोलुताइ कोई, विगतिन मुयति दढो वि देहेणं।
अभंगेण व सगडं, न चलइ कोई विना तीए। कृ- रसलोलुपतया कश्चिद् देहेन ढोऽपि विकृतिं न मुञ्चति स वाचयितुमयोग्यः । कश्चित् पुनरभ्यङ्गेन विना यथा शकटं न चलति तथा 'तया' विकृत्या विना निर्वोढुं न शक्नोति तस्य गुरूणांमनुज्ञया विधिना गृह्णतो वाचना दातव्येति ।। किञ्च[मा.५२०५] उस्सग्गं एगस्स वि, ओगाहिमगस कारणा कुणति।
गिण्हति व पडिग्गहए, विगतिं वर मे विसज्जिता। योगं वहमानः कश्चिदेकस्याप्यवगाहिमस्य कारणाद् विकृत्यनुज्ञापनाविषयं कायोत्सर्ग करोति।प्रतिग्रहे वा विकृतिगृह्णाति, वरममुनाऽप्युपायेनमे विकृति विसर्जयितारः॥एवं मायां कुर्वतः किं भवति? इत्याह[मा.५२०६] अतवो न होति जोगो, न य फलए इच्छियं फलं विजा।
____ अवि फलति विउलमगुणं, साहनहीना जहा विञ्जा ॥ कृ'अतपाः' तपसा विहीनः 'योगः' श्रुतस्योद्देशनादिव्यापारों न भवति । न च तपसा विना गृह्यमाणा 'विद्या' श्रुतज्ञानरूपा 'ईप्सितं' मनोऽभिप्रेतं फलं फलति, 'अपि' इति अभ्युच्चये, प्रत्युत विपुलम् ‘अगुणम्' अनर्थं फलति । यथा साधनहीना विद्या, यस्याः प्रज्ञप्तिप्रभृतिकाया विद्याया उपवासादिको यः साधनोपचारः सा तमन्तरेण गृह्यमाणेति भावः॥
अथाव्यवशमितप्राभृतं व्याचष्टे[भा.५२०७] अप्पे विपारमाणिं, अवराधे वयतिखामियंतं च।
बहुसो उदीरयंतो, अविओसियपाहुडो स खलु ॥ वृ-'अल्पेऽपि' परुषभाषमादावपराधे “पारमाणि" परमं क्रोधसमुद्धातं यो व्रजति, 'तच्च' अपराधजातं क्षामितमपि यो बहुश उदीरयति स स्वल्वव्यवशमितप्राभृत उच्यते ।।
अस्य वाचने दोषानाह[मा.५२०८] दुविधो उ परिच्चाओ, इह चोदण कलह देवयच्छलना।
परलोगम्मिय अफलं, खित्तम्मि व ऊसरे बीजं ॥ वृ- दुर्विनीतादेरपात्रस्य वाचनादाने 'द्विविधः परित्यागः' इह-परलोकभेदाद् भवति । तत्रेहलोकपरित्यागो नाम-स यदि स्मारणादिना प्रेर्यते तदा कलहं करोति, अपात्रवाचनेन च प्रमत्तंप्रान्तदेवताछलयेत्। परलोकेतु परित्यागः-तस्य श्रुतप्रदानं अफलं' सुगति-बोधिकालाभादिकं पारत्रिकं फलं न प्रापयति, ऊषर इव क्षेत्रे बीजमुप्तं यथा निष्फलं भवति॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org