________________
१३६
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -३-४/११२ वृ- इहैकस्यापि कदाचिदेकवचनं कदाचिच्च बहुवचनं सर्वस्यापि वस्तुन एकाऽनेकरूपताख्यापनार्थमित्यदुष्टम्। असहिष्णुराचार्यसूत्रं दत्त्वागच्छति।अथ तथापिन शक्तोति ततः 'द्वावपि' सूत्रा-ऽर्थावदत्त 'प्रगे' प्रभात एव गच्छति । तस्य च तत्र गतस्य एकः सङ्घाटको भक्तं पानकं च 'मार्गेण' पृष्ठत आनयति ॥ कदाचिनत्र गच्छेदपि तत्रैतानि कारणानि[भा.५०४१] गेलनेण व पुट्ठो, अभिनवमुक्को ततो व रोगातो।
कालम्मि दुब्बले वा, कज्जे अन्ने व वाघातो॥ वृ- स आचार्यो ग्लानत्वेन वा स्पृष्टो भवेद् अथवा 'तस्माद्' ग्लानत्वकारणाद् रोगाद् 'अभिनवमुक्तः' तत्कालमुक्तः स्यात् ततो न गच्छेत् । यदि वा काले 'दुर्बले न विद्यते बलं गमनाय यस्मिन् गाढातपसम्मवादिना स दुर्बलः-ज्येष्ठा-ऽऽषाढादिकः कालः,दुरशब्दोऽभाववाची, तस्मिन् न गच्छेत्, शरीरक्लेशसम्भवात् । “कळे अन्ने व वाघातो" इत्यत्र सप्तमी तृतीयार्थे प्राकृतत्वात्, ततोऽयमर्थः-अन्येन वा कार्येण केनापि व्याघातो भवेत् ।।
कं पुनस्तत् कार्यम् ? इत्याह[मा.५०४२] वायपरायण कुवितो, चेइय-तद्दव्व-संजतीगहणे।
पुव्युत्ताण चउण्ह वि, कजाण हवेज अन्नयरं ।। वृ-वादे कस्यापि राजवल्लभवादिनः पराजयेन नृपति कुपितः स्यात्।अथवा चैत्यं-जिनायतनं किमपि तेनावष्टब्धं स्यात् ततस्तन्मोचने क्रुद्धो भवेत्।अथवा तव्यस्य-चैत्यद्रव्यस्य संयत्या वा ग्रहणं राज्ञा कृतं तन्मोचने वा कुपितः । ततः 'पूर्वोक्तानाम् इहैव प्रथमोद्देशके प्रतिपादितानां निर्विषयत्वाज्ञापन-भक्तपाननिषेधोपकरणहरण-जीवितचारित्रभेदलक्षणानांचतुर्णा कार्याणामन्यतरत् कार्यमुत्पन्नं भवेत्ततो नगच्छेत् ।।अगमने चोपाध्यायःप्रेषणीयोऽन्यो वा, तथाचाह[मा.५०४३] पेसेइ उवज्झाय, अन्नं गीतं व जो तहिं जोग्गो ।
पुट्ठो व अपुट्ठो वा, सचावि दीवेति तं कजं ॥ कृ-पूर्वोक्तकारणवशतः स्वयमाचार्यस्यगमनाभावे उपाध्यायंतदभावेऽन्यो वायोगीतार्थस्तत्र योग्यस्तं प्रेषयति । स चापि तत्र गतः सन् तेन पाराञ्चितेन 'किमित्यद्य क्षमाश्रमणा नायाताः ?' इति पृष्टो वाऽपृष्टो वा तत् 'कार्य' कारणं दीपयेत्, यथा-अमुकेन कारणेन नायाता इति । [भा.५०४ जाणता माहप्पं, सयमेव भणंति एत्थतं जोग्गो।
अस्थि मम एत्थ विसओ, अजाणए सो व ते बेति ॥ वृ- इह यदि ग्लानीभवनादिना कारणेन क्षमाश्रमणानागमनं पृष्टेनापृष्टेन वा दीपितं तदा न किमप्यन्यत् तेन पाराञ्चितेन वक्तव्यं किन्तु गुवदिश एवोभाभ्यां यथोदितः सम्पादनीयः । अथ राजप्रद्वेषोनिर्विषयत्वाज्ञापनादिना व्याघातो दीपितस्तत्र यदि ते उपाध्यायाअन्येवागीतार्थास्तस्य शक्ति स्वयमेव बुध्यन्ते ततो जानन्तः स्वयमेव तस्य माहास्यं तं ब्रुवते, यथा-अस्मिन् प्रयोजने त्वं योग्य इति क्रियतामुद्यमः । अथ न जानते तस्य शक्ति ततः स एव तानजानानान् ब्रूते, यथाअस्ति ममात्र विषय इति । एतच्च स्वयमुपाध्यायादिभिर्वा भणितो वक्ति[भा.५०४५] अच्छउ महानुभागो, जहासुहं गुणसयागरो संघो। __ गुरुगं पि इमं कजं, मं पप्प भविस्सए लहुयं ॥
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org