________________
उद्देशकः ४, मूलं-११२, [भा. ४९८५]
१२५ [भा.४९८५] पडिसेवनपारंची, तिविधो सो होइ आनुपुब्बीए।
दुढे य पमत्ते या, नेयब्वे अन्नमन्ने य ।। वृ-प्रतिसेवनापाराश्चिकः ‘सः' इति पूर्वोपन्यस्तः 'त्रिविधः' त्रिप्रकारः ‘आनूपूर्व्या' सूत्रोक्तपरिपाट्या भवति । तद्यथा-दुष्टः पाराश्चिकः, प्रमत्तः पाराश्चिकः, अन्योन्यं च कुर्वाणः पाराञ्चिको ज्ञातव्यः । तत्र दुष्टं तावदाह[भा.४९८६] दुविधो य होइ दुट्ठो, कसायदुट्टो य विसयदुवो य ।
दुविहो कसायदुट्टो, सपक्ख परपक्ख चउभंगो।। वृ-द्विविधश्च भवति दुष्ट-कषायदुष्टश्च विषयदुष्टश्च । तत्र कषायदुष्टो द्विविधः-खपक्षदुष्टः परपक्षदुष्टश्च । अत्र चतुर्भङ्गी, गाथायां पुंस्त्वं प्राकृतत्वात् । तद्यथा-स्वपक्षः स्वपक्षे दुष्टः १ स्वपक्षः परपक्षे दुष्टः २ परपक्षः स्वपक्षे दुष्टः ३ परपक्षः परपक्षे दुष्टः ४॥ तत्र प्रथमभङ्ग बिभावयिषुराह[भा.४९८७] सासवनाले मुहनंतए य उलुगच्छि सिहरिणी चेव ।
एसो सपक्खदुट्टो, परपक्खे होति नेगविधो।। वृ-“सासवनाले"त्ति सर्षपभर्जिका, “मुहणंतकं"मुखवस्त्रका, उलूकः-धूकस्तस्येवाक्षिणी यस्य स उलूकाक्षः, 'शिखरिणी मर्जिता । एते चत्वारो दृष्टान्ताः। एष स्वपक्षकषायदुष्टो मन्तव्यः। परपक्षकषायदुष्टः पुनरनेकविधो भवतीति नियुक्तिगाथासमासार्थः ।।
अथैनामेव विवरीषुः सर्षपनालदृष्टान्तं तावदाह[भा.४९८८] सासवनाले छंदन, गुरु सव्वं भुंजे एतरे कोवो।
खामणमनुवसमंते, गर्णि ठवेत्तऽन्नहि परिन्ना ।। [भा.४९८९] पुच्छंतमणक्खाए, सोच्चऽन्नतो गंतु कत्थ से सरीरं ।
गुरु पुव्व कहितऽदातन, पडियरणं दंतभंजनता॥ वृ-इह प्रथमं कथानकम्-एगेण साहुणा सासवभजिया सुसंभियालद्धा, तत्थ से अतीव गेही। आयरियस्सय आलोइयं । पडिदेसिए निमंतिए य आयरिएणंसव्वा विसमुद्दिहा । इतरोपदोसमावन्नो । आयरिएणं लक्खियं, "मिच्छामि दुक्कडं' कयं तहावि न उवसमइ, भणइ य-तुज्झ दंते भंजामि । गुरुमा चिंतियं-'मा असमाहिमरणेण मारिस्सइत्ति गणे अन्नं गणहरं ठवेत्ता अन्नं गणं गंतूण भत्तपञ्चखाणं कयं । समाहीए कालगया । इयरो गवेसमाणो सज्झंतिए पुच्छइ-कत्थ आयरिया ? । तेहिं न अक्खायं । सो अन्नतो सोच्चा तत्थ गंतुं पुच्छइ-कहिं आयरिया ? 1 ते भणंति-समाहीए कालगया।पुनोपुच्छइ-कहिंसरीरगंपरिद्ववियं? |आयरिएहि यपुव्वं भणियंमातस्सपावस्सममसरीरपरिट्ठावणियाभूमिं कहेजाह, माआगट्ठि-विगदि करेमाणो उड्डाहं काहिइ। तेहिं अकहिए अनतो सोउं तत्थ गंतुं उवट्ठियाओ गोलोवलं कड्डिऊण दंते भंजंतो भणइ-एतेहिं तुमे सासवनालं खइयं । तं साहूहिं पडियरंतेहिं दिडं। __ अथाक्षरगमनिका-सर्षपनालविषयं 'छन्दनं निमन्त्रणं गुरोः कृतम् । गुरुणा च सर्व भुक्तम्। इतरस्य कोपः । गुरुणा क्षामणे कृतेऽपि स नोपशान्तः । ततोऽनुपशान्ते तस्मिन् 'गणिनम्' आचार्य स्थापयित्वाअन्यस्मिन् गच्छो परिज्ञा' भक्तप्रत्याख्यानमङ्गीकृतम्।तस्यचशिष्याधमस्य 'गुरवः कुत्र गताः?' इति पृच्छतोऽपि सज्झिलकसाधुभि ख्यातम् । ततोऽन्यतः श्रुत्वा तत्र
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org