________________
८१
उद्देशक ः ३, मूलं-१०६, [भा. ४७६८] नियुक्तिगाथासमासार्थः ।। अथैनामेव विवरीषुः कुटुम्बिद्दष्टान्तमाह[भा.४७६९] निम्मवणं पासाए, संखडि जक्ख सुमिणे य कंटीय ।
अन्नं वा वावारं, न कुणति अव्वावडं तेनं ॥ वृ- एगेणं कुडुबिएणं सुंदरं घरं कारियं । समत्ते तम्मि संखडिं काउं 'कल्ले पविसामि' त्ति चिंतेइ । नवरं वाणमंतरेणं रत्तिं भन्नति-जि पविसिहिसि तो ते कुलं उच्छाएमि । तेन कंटियाहिं फलहिऊण मुक्कं, वावारं च से न करेइ । अन्नया साहूहिं आगएहिं सो कुडुम्बी अनुत्रविओ। तेन भन्नइ-देवयाएपरिग्गहियंततोभेअवाओ भविस्सइ । साहूहिं भणितो-अनुजाणसुतुमं, लभिस्सामो वयं देवयाए । तओ तेन अनुन्नाए तेहिं काउस्सग्गेण जक्खो आकपिओ भणइ-उवरिल्लभूमियं मोत्तुं वीसत्था अच्छह । ते ट्ठिया । तेसु गतेसु जे अन्ने साहुणो इंति ते तत्थेव ठायंति, सच्चेव उग्गहस्स पुव्वाणुनवणा॥
अथ गाथाक्षरार्थः-कुटुम्बिना प्रासादस्य निर्मापणं कृतम् । ततः सङ्घडि कर्तुमारब्धा । यक्षेण चस्वप्नेनिवेदितं-यदि प्रासादंप्रवेक्ष्यसिततःसकुटुम्बंभवन्तं व्यपरोपयिष्यामीति।तेनकण्टिकाभिः परिक्षिप्तं तद्गृहम्, अन्यमपिच व्यापारंतत्र न करोति, तेनाव्यापृतमुच्यते।।अव्याकृते दृष्टान्तमाह[भा.४७७०] इहित्तणे आसि घरं महल्लं, कालेण तं खीणधनं च जायं।
ते उम्मरीयस्स भया कुडीए, दाउंठिया पासि घरं जईणं ।। वृ-एगेणं इड्डिमंतेनं वाणिएणं रायगिहे नयरे सजालमालाचोप्पालं पक्किट्टगाहिं गिह कारियं । सो य तम्मि निम्मविए पंचत्तीहूओ ! पुत्ता से फेल्ला जाया, क्षीणविभवा इत्यर्थः । तत्थ य उंबरीओ करो धिप्पइ । ते तं दाउं अचयंता एगपासे कुडियं काउं ठिया । तं च तेहिं संजयाण दिन्नं ।। अथाक्षरगमनिका-'ऋद्धिमत्त्वे' महर्द्धिकतायां कस्यापि वणिजो गृह महल्लं' महाजनाकुलमासीत्। कालेन तत् क्षीणधनंचशब्दादल्पमानुषं च सञ्जातम् । तेच तदीयाः पुत्राः 'उम्बरीयस्य' 'प्रत्युदुम्बरं रूपको दातव्यः' इत्येवंलक्षणस्य करस्य भयादेकस्मिन् पार्वे कुटीं कृत्वा मौलं च गृहं यतीनां दत्त्वा कुटीरके स्वयं स्थिताः, एतदव्याकृतमुच्यते ।। अथ पूर्वानुज्ञापनापदं व्याख्याति[भा.४७७१] पुवट्ठियऽणुनवियं, ठायंतऽन्ने वि तत्य ते य गता।
एवं सुन्नमसुन्ने, सोचेव य उग्गहो होइ ।। वृ.अव्यापृतेऽव्याकृते वा पूर्व साधवोऽनुज्ञाप्य स्थिताः, तेषां मासकल्पे वर्षावासे वा पूर्णे शून्यीभूते 'तत्र' प्रतिश्रयेऽपूर्णेवाकल्पेऽशून्यएवोपाश्रयेऽन्ये साधवस्तिष्ठन्ति, तेच' पूर्वसाधवः कल्पं समाप्यान्यत्र गताः; एवं शून्ये अशून्ये वा तत्र तिष्ठतां तेषां स एवावग्रहो भवति, न पुनर्भूयोऽनुज्ञापयन्ति ।अपरपरिगृहीतं व्याचष्टे[भा.४७७२] अपरपरिग्गहितं पुन, अपरे अपरे जती जइ उति।
अव्वोकर्ड पितं चिय, दोनि वि अत्था अपरसद्दे ।। वृ-पुनःशब्दो विशेषणार्थ, सचैतद्विशिनष्टि-अपरपरिगृहीतं नामयेन साधूनां तदत्तं स एव स्वामीनान्यइति तावदपरपरिगृहीतस्यैकोऽर्थप्रागुक्तः; यद्वा यदि अपरेऽपरेयतयस्तत्रोपयन्ति तदपरपरिगृहीतम् । अव्याकृतमपि तदेव मन्तव्यम्, सर्वेषामपि साधूनां साधारणमिति कृत्वा । | 2016
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org