________________
निशीथ - छेदसूत्रम् - १
इयर ति उवकरणनिक्खेवो, जग्गंति गहिते निक्खित्ते वा सव्वरातिं जागरणा कायव्वा । अहन तरंति जागरिउं तो जयणा सोवणं वा । इमा जयणा - पडिलेहिअ पमजिअ उच्वत्तणा परावत्तणागुंचणपसारणा कायव्वा । सुवणं पुण निद्दावसगमनइत्यर्थः । अह सोवकरणस्स एवं थंडिलं न होज तो अब्भासथंडिले वा उवकरणं "अब्मासं" पच्चासण्णं, तत्थोवकरणं ठवयति, सो व अन्नत्थ - "सोवति" साहू संवसति, “अन्नत्य” त्ति थंडिलं संवज्जति ॥
चोदग आह - "सोय य एवं पढियव्वे सो व किमर्थं पठ्यते"? आचार्याह - " वा " विकल्पप्रदर्शने, जति पच्चासण्णे थंडिलं नत्थि तो दूरे वि निब्बए करेति उवकरणं । एसेव अत्थो जम्हा पुव्वं पुढविक्काए गतो तम्हा अतिदेसेण भासति
८८
[भा. २७५ ] जह चेव पुढविमादी, सुवणे जतणा तहेव तसेसु । नवरि पमजितु उवहिं, मोत्तूण करेंति ठाणादि ॥
चू. जहा पुढविमादीसु सुवणे जयणा भणिया तहा तसेसु वि वत्तव्वा । नवहिं-विसेसो पुढवीए पमज्जणा नत्थि, सचित्तता पुढवीए, इहं पुण अच्चित्ता पुढची, नवरं तससंसत्ता, ते तसे पमज्जिऊण तत्थ उवकरणं मोत्तूणं करेंति ठाणादी । तं पुण उवकरणं केरिसे ठाणे मोत्तव्वं ? भण्णति -
[मा. २७६ ] जत्य तु न वि लग्गंति, उवइगमादी तहिं तु ठवयंति । संसप्पएसुभूति, पमजिउं छारठाणे वा ॥
चू. जत्थ त्तिभू-पदेसे, तु सद्दो थडिलावधारणे, न वि प्रतिषेधावधारणे लग्गंति कंबल्यादिषु उवइग त्ति उद्देहिया, सादि सद्दातो य घण्णकारिकर्मोटकादयः, तहिं तु तत्र प्रदेशे उवकरणं स्थापयंतीत्यर्थः । अह पुण अनट्ठाणातो बिलाओ वा आगंतूण, संसप्पगेसु त्ति संसप्पंती ति संसप्पा उत्सरंति त्ति वृत्तं भवति, तेसु संसप्पगेसु भूमिं पमज्जिऊणं ति जे तत्थ थंडिले पुव्वा गत ते पमजिउ भूमिं दंदती ति वक्सेसं, छारठाणं व त्ति अह समंततो उवयिगमादी संभवो होज्जा, ता छारद्वाणं पडिले तत्थ ठावयंतीत्यर्थः ॥ अक्कंतथिरातिसंजोग त्ति इह वयणे सामण्णेण अक्कतथिरातिसंजोगा कता । तद्विशेषव्याख्याप्रतिपत्तिनिमित्तमुच्यते
[भा. २७७] बिय तिय चउरो पंचिंदिएसु अक्कत तह अणक्कते । थिरनिब्भतेतरेसु य संजोगो दिवसरत्तिं च ।।
1
चू. बेइंदिया संखणगमादी, तेइंदिया पिपीलियादी, चउरिंदिया गोपादी, पंचेंदिया मंडुक्कलियादी | एते जनपदेण अवकंता वा अणवक्कंता वा थिरा वा निब्भतो वा पहो होज । इयरगहणा अथिर सब्भयगहणं । संजोगो दिवसरत्तिं च पूर्ववत् । नवरं पुव्वं बेइंदिएसु अक्कंतथिरनिब्भयदिवसतो, ततो पच्छाअक्कंत अथिरनिब्भयदिवसओ, तओ पच्छा-अणक्कंतथिरनिब्भयदिवसतो, तओ पच्छा-अणक्कंत अधिरनिब्भयदिवसतो। एते चउरो भंगा। अन्ने एतेसु चेव ट्ठाणेसु रत्तीए चउरो भंगा। एते अट्ठ । तओ पच्छा तेईदिएसु एवं चेव अट्ठा। ततो पच्छा - चउरिदिएसु एवं चेव अट्ठ । तओ पच्छा-पंचिंदिएसु वि एवं चेव अट्ट । एते चउरो अट्ठगा बत्तीसं भंगा निब्भण भिणिया । ततो पच्छा - बेइंदियादिसु सभएण पुव्वकमेणेव अन्ने बत्तीसं भंगा नेयव्वा एते सव्वे चउसद्धिं । एस ताव कमो भणितो । इयरहा जत्थ जत्थ अप्पतरो दोसो तेन उक्कमेणावि
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International