________________
निशीथ - छेदसूत्रम् - १
वीरियं पि तदंतर्गतमेव भवति । च सद्दाओ दरिसणायारो य । जं चरणतवायारादिविरहितं नाणं तं निच्छयणयंगीकरणेण अन्नाणमेव । जओ भणियं
२८
तं नेच्छइय-नयमए, अन्नाणी चेव सुमुणंतो वि । नाणफलाभावाओ, कुम्मोव निबुड्डति भबोघे ॥ संतं पि तमन्नाणं, नाणफलाभावाओ सुबहुयंपि । सक्किरियापरिहीणं, अंधस्स पदीवकोडीव्व ॥
जम्हा एवं तम्हा सिद्धं वयणं । "तदट्ठ जंमिस्सते नाणं" जतोयं सिद्धं तम्हा पंचमु वि अहिगारो | अहवा पंचविहं जतो वीरियं तम्हा पंचसु वि अहिकारो। पंच इति संखा । विधा भेदो जो तो यस्मात् कारणात् कथ्यते । किं ? वीरियं, वीयं पराक्रमः । तस्मात्कारणात् सव्वेसु नाणाआयारादीसु अहिगारो अधिकार : प्रयोजनं - पंचविधं वीरियं कतमं किं सरूवं वा ? गुरू भणति एवं
[भा. ४७] भववीरियं १ गुणवीरियं २, चरित्तवीरियं ३ समाधिवीरियं च ४ । आयवीरियं पिय तहा, पंचविधं वीरियं अहवा ।।
चू. एवं पंचविहं वीरियसरूवं भन्नति । भववीरियं निरयभवादिसु । तत्थ निरयभववीरियं इणं जंतासिकुंभिचक्ककंदुपयणबट्टसोल्लणसिंबलिसूलादीसु भिज्जमाणाणं महंत वेदणोदये वि जं न विलिचंति । एवं तेसिं भववीरियं । तिरियाण य वसभातीण महाभारूव्वहणसामत्थं, अस्साण घावणं, तहा सीय- उण्हखुह- पिवासादि-विसहणत्तं च । मणुयाण सव्वचरणपडिवत्तिसामत्थं, देवाण वि पंचविहपज्जत्तप्पत्तणंतरमेव जहाभिलसियरूवविउव्वणसामत्थं, वज्जणिवाते वेयणोदीरणे वि अविलयत्तं । एवं भववीरियं । गुणवीरियं जं ओसहीण तित्त- कडुय - कसाय -- अंबिल-महुरगुणत्ताए रोगावणयण सामत्थं । एतं गुणवीरियं । चरित्तवीरियं नाम असेसकम्मविदारमणसामत्थं खीरादिलद्धूष्पादणसामत्थं च । समाहिबीरियं नाम मणादीणं एरिसं मणादिसमाहाणमुप्पञ्जति जेण केवलमुप्पाडेति सव्वदुसिद्धिदेवत्तं वा निव्यत्तेति, अप्पसत्थमणादिसमाहाणेणं पुण अहे सत्तम - निरयाउयं णिव्वत्तेति । आयबीरियं दुविहं विओगायवीरियंच अविओगायवीरियं च। विओगायवीरियं जहा संसारा- वत्थस्स जीवस्स मणमादिजोगा वियोगजा भवंति। अविओगावीरियं पुण उवओगो, असंखेज्जायपएसत्तणं च । एवं पंचविहं वीरियं ॥ अहवा वीरियं इमं पंचविहं
[भा. ४८]
बालं पंडित उभयं करणं लद्धिवीरियं च पंचमगं ।
न हुवीरियपरिहीणो, पवत्तते नाणमादीसु ॥
चू. बालं असंजयस्स असंजमवीरियं । पंडितं संजतस्स संजमवीरियं । बालं पंडियवीरियं सावगस्स संजमासंजमवीरियं । करणवीरियं क्रियावीर्यं घटकरणक्रियावीर्यं पटकरणक्रियावीरियं एवं जत्थ जत्थ उड्डाणकम्मबलसत्ती भवति तत्थ तत्थ करणवीरियं अहवा - करणवीरियं मनोवाक्कायकरणवीरियं । जो संसारीजीवो अप्पज्जत्तगो ठाणादिसत्तसंजुत्तो तस्स तं लद्धिवीरियं भन्नति । तं च जहा भयवं तिसलाए एगदेसेण कुविखं चालियाइतो । च सद्दो समुच्चये । एवं पंचविहवीरियवक्खाणेण सव्वाणुवादिवीरियं खावियं भवति । तम्हा एवं भन्नति "नहु
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International