________________
निशीथ - छेदसूत्रम् -१
तो तेहिं साहुहिं दिट्ठी पुच्छितो इमं भणति गहणं तु - पच्छद्धं । गतिलक्खणो धम्मत्थिकाओ, ठितिलक्खणो अधम्मत्थिकाओ, अवगाहलक्खणो आगासत्थिकाओ, उवओगलक्खणो एगो नन्नेसिं ति धम्मादियाण एवं गहणलक्खणं न विजतेत्यर्थः । तेणेगं ति तम्हा अहमेगं दव्वं गेण्हामि त्ति वृत्तं भवति । सव्र्व्वसेतेसु पयलातिसु भणंतस्सेव मासलहुं पायच्छित्तं । एतेसु चेव य पयलादिसु अभिनिवेसेण एक्केक्स्स पदातो पसंगपायच्छित्तिं दट्ठव्वं जाव पारंचियं ॥
१०२
एत्थ सुहुमबाचरमुसावातलक्खणं भण्णति
[भा. ३१७] अनिकाचिते लहुसओ, निकाइए बायरो य वत्थादी । यवहार दिसा खेत्ते, कोहाति सेवती जं च ।।
चू. अनिकातिते लहुसओ मुसावातो भवति, निकातिते बायरो मुसावातो भवति । वत्थाइ त्तिअपिकाय - निकायणाणं भेदो दरिसिजति, जहा केणति साहुणा कस्सति साहुस्स कंदप्पा
-
त्थं नूमियं, जस्स य तं वत्थं नूमियं सो सामण्णेण पुच्छति - अज्जो ! केण वि वत्थं नूमितं कहयह सव्वे भणति – नव त्ति । एवं वत्थहारिणी अवलवंतस्स अनिकातियं वयणं भवति । जया पुण साहुस केण य कहितं जहा अमुगेण साहुणा गहियं तेन सो पुट्ठो भणति न व त्ति । एवं निकारणा भवति ।
अहवा जेण तं गहितं सो चेव पढमं पुट्ठो “अज्जो ! तुमे मे वत्थं ठवितं” सो भणति न वत्ति एवं "अनिकाइयवयणं । अतो परं जं पुच्छिज्जतो न साहति सा निकयणा भवति । आदिशब्दादेवमेव पात्रादिष्वप्यायोजनीयं | अहवा इमे बादरभेदा चवहारं अन्नहा नेति, दिसावहारं वाकरेति, खेत्ते वा आहव्वं न देति, ममाभव्वं ति काउं । एए ववहारादी कोहादीहिं सेवति जता तया बादरो मुसावातो भवतीत्यर्थः । अहवा एते ववहारादिपदा न विना कोहेणं ति बादरो एव मुसावादो । कोहा ति सेवती जं च त्ति अन्नत्थ वि कोहादी आविट्टो मुसं भासति, सो सव्वो बादरो मुसावात दट्ठव्व इति ॥ “वत्थाइ” ति अस्य व्याख्या
[भा. ३१८]
कंदप्पा पवत्थं, नूमेउणं न साहती पुट्ठो । जं वा निग्गह पुट्ठो, भणिज्ज दुट्ठतरप्पा वा ॥
,
धू. पुव्वद्धं गतार्थं । ववहार - दिसा - खेत्तपदाणं सामन्नत्थव्याखया पच्छद्धं । "जं वा" ari संबजति, “निग्गहो" निश्चयः 'पुट्टो' पुच्छितो "भणेज" भासेज, "दुट्ठ" कलुसियं, “अंतरप्पा'' चेतो चित्तमिति एगट्टं, “वा" विकप्पे । एवं बादरो मुसावातो भवति । निश्चयकालेपि पृष्टो दुष्टांतरात्मा भूत्वा यद्वचनमभिधत्ते स बादरो मुसावादो भवतीत्यर्थः ॥ "कोहादी सेवती जं च" त्ति अस्य व्याख्या[ भा. ३१९]
कोहेण व माणेण व, माया लोभेण सेवियं जं तु ।
सुहुमं व बादरं वा, सव्वं तं बादरं जाण ।।
चू. "सेवितं जं तु" मुसावायवयणं संवज्जति, तंदुविहं - सुहुमं वा बादरं वा । तं कोहादीहिं भरियं सव्वं बादरं भवतीत्यर्थः ॥ “अणिकाइए त्ति" जा गाहा तीए गाहाए जे अवराहपदा तेसु पच्छित्तं भण्णति[भा. ३२०]
Jain Education International
लहुगो लहुगा गुरुगा, अणवट्टप्पो व होइ आएसो । तिन्हं एगतराए, पत्थारपसञ्जणं कुज्जा ।।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org