________________
निशीथ-छेदसूत्रम् -१. चू.कोइ साहूवासे पडमाणे अन्नतरपओयणेण पट्ठिओ।अन्नेण साहुणा भण्णति-अज्जो किं बच्चसि वासंते? किमि ति परिप्रश्ने वच्चसि व्रजसीत्यर्थः, वासंते वर्षते, तेन पट्टितसाहुणा भण्णति-वासंते हं न गच्छे, एवं भणिऊण वासंते चेव पढिओ । तेन साहुणा भण्णति-ननु अलियं । इतरो पञ्चाह–ण । कहं ? उच्यते, ननु वासबिंदवो एते "ननु" आसंकितावहारणे, "वासं" पाणीयं तस्स एए बिंदवो, बिंदुमिति थिबुकं ।
सीसो पुच्छई - "एत्थ कतरो मुसावाओ?"गुरुराह -जो भणति “नाहं वासंते गच्छे" एस मुसाबातो, च्छलवादोपजीवित्वाच्च, जो पुणभणाति “किं वच्चसि वासंते" एस मुसावातोन भवति।कहं ? उच्यते, "न करेज वासे वासंते" इति वचनात् । उल्लेत्ति दारं गयं ।
इदानिमरुएत्तिव्याख्या- “भुंजंतिपच्छद्धं। कोइसाहूकारणविणिग्गतोउवस्सयमागंतूण साहू भणति-नीह निगच्छह, मुंजंति मरुआ, अम्हे वि तत्थ गच्छामो । ते साहू उग्गाहयभायणा भणंति कहिं ते मरुया भुंजंति । तेन भणियं ननु सव्वगेहेहिं ति । मरुए त्ति गयं ॥
पञ्चक्खाणे य । अस्य व्याख्या-बितियदारगाहाते चरिमो पादो “पडियाइक्खित्ता य भुंजामि त्ति निषिद्धेत्यर्थः, पुनरपि भोगे मृषावादः ।
अस्येवार्थस्य स्पष्टतरं व्याख्यानं सिद्धसेनाचार्य करोति[भा. ३०३] मुंजसु पच्चक्खातं, ममंति प जितो पुट्ठो।
किंचन मे पंचविधा, पच्चक्खाता अविरतीओ।। कोइ साहू केन य साहुणा उवग्रह भोयणमंडलिवेलाकाले भणितो एहि भुंजसु । तेन भणियं-भुंजह तुब्भे, पच्चक्खाय ममं ति । एवं भणिऊण मंडलिवेलाए तक्खाणादेव भुंजितो । तेन साहुणा पुट्ठो-अजो! ,तुमंभणसिमम पच्चक्खायं। सोभणति "किंच" पच्छद्धं, पाणातिपातादि पंचविहा अविरती, सा मम पञ्चक्खाया इति । पञ्चरखाण त्ति दारं गयं ।।
इयाणिं गमने त्ति, अस्य व्याख्या। बितियदारगाहाए ततित पादो – “पडियाइक्खिय गमनं" ति पडियाइखित्ता न गच्छामि त्ति वुत्तं भवति । एवमभिधाय पुणरवि निग्गमणं, मुसावायोऽस्यैवार्थस्य सिद्धसेनाचार्यो व्याख्यानं करोति[भा. ३०४] वच्चसि नाहं वच्चे, तक्खणे वच्चंत-पुच्छिओ भणति ।
सिद्धंत न वि जाणसि, ननु गंमति गंममाणं तु॥ चू, केन ति साहुणा चेतियवंदणादिपयोयणे वच्चमाणेण अन्नो साहू भणितो-वञ्चसि ? सो भणति- “नाहं वच्चे, वच्च तुमं । सो साहू पयातो । इतरो वितस्स मग्गतो तक्खणादेव पयातो तेन पुण पुव्वपयायसाहुणा पुच्छतो “कहं न वच्चामी ति भणिऊण वचसि ?" सो भणति - "सिद्धतं न वि जाणह" कहं ? उच्यते, "ननु गम्मति गम्माणं तु" गमणं नागम्ममाणं जं मिय समए तुमे अहं पुट्ठो तंमि य समए न चेवाहं गच्छेत्यर्थः । गमने त्ति दारं गयं ।।
इदानिं परिताए त्ति[भा. ३०५] दस एतस्स य मज्झ य, पुच्छितो परियाग बेति तु छलेण।
मज्झ नव ति य वंदिते, भणाति वे पंचगा दस उ ।। चू. कोइ साह केणइ साहुणा बंदिउकामेण पुच्छिओ कति वरिसाणि ते परिताओ । सो
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org