________________
वक्षस्कारः .१
तान्यष्टाविंशत्यधिकानि ततोऽस्य चतुर्भिर्भागे लब्धानिपंचदशशतानि द्वात्रिंशदधिकानि, यानि चपरिधिसत्कत्रयोदश अङ्गुलानितेषामपिचतुर्भिगिलब्धानित्रीण्यङ्गुलानि, शेषेचैकस्मिन्नङ्गुले यवाः अष्टौ एषुपरिधिसत्कयवपञ्चक क्षेपेजातास्त्रयोदशयवाः एषांच चतुर्भिागे लब्धास्त्रयो यवाः, शेषे चैकस्मिन्यवे यूकाः अष्टौ आसु परिधिसत्कैकयूकाक्षेपेजातानव आसांचतुर्मिर्भागे लब्धे द्वेयूके, एतच्च सर्वंदेशोनमेकंगव्यूतमितिजातंपूर्वलब्धगव्यतेन सह देशोनमर्द्धयोजनमिति। मू. (१०) अउणासीइ सहस्सा बावन्न चेव जोअणा हुंति।
ऊणं च अद्धजोअण दारंतर जंबुद्दीवस्स ।। वृ.इममेवा) द्विर्बद्धंसुबद्ध मिति अबद्धसूत्रतोबद्धसूत्रं लाघवरुचिसत्वानुग्राहकमिति वा गाथयाऽऽह-'अउनासी'ति, अत्र विभक्तिलोपः प्राकृतत्वात् । अथ चतुर्थप्रश्न एव आकारभावप्रत्यवताररूपे भरतवर्षस्वरूपं जिज्ञासुः पृच्छति
मू. (११) कहिणं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे भरहे नामं वासे पन्नते? गो०! चुल्लहिमवंतस्स वासहरपव्वयस्स दाहिणेणं दाहिणलवणसमुद्दस् उत्तरेणं पुरथिमलवणसमुदस्स पचत्थिमेणं पञ्चस्थिमलवणसमुद्दस्स पुरथिमेणं, एस्थ णं जंबुद्दीवे दीवे भरहे नामं वासे पन्नत्ते, खाणुबहुले कंटकबहुले विसमबहुले दुग्गबहुले पब्वयबहुले उज्झरबहुले निझरबहुले खड्डाबहुले दरिबहुले नईबहुले दहबहुले रुक्खबहुले गुचछबहुले गुम्मबहुले लयाबहुले वल्लीबहुले -
अडवीबहुले सायबहुले तक्करबहुले डिम्बबहुले डमरबहुले दुब्मिक्खबहुले दुक्कालबहुले पासंडबहुले किवणबहुले वणीमगबहुले ईतिबहुलेमारिबहुले कुबुट्टिबहुले अणावुट्टिबहुले रायबहुले रोगबहुले संकिलेसबहुले अभिक्खणं अभिक्खणं संखोहबहुले पाईणपडीणायए उदीणदाहिणविच्छिण्णे उत्तरो पलिअंकसंठाणसंठिए दाहिणओघणुपिट्ठसंठिए तिधा लवणसमुदं पुढे गंगासिंधूहि महाणईहिं वेअड्डेण यपव्वएण छमागपविभ्ते जंबुद्दीवदीवणउयसयभागेपंचछब्बीसे जोअणसए छच्च एगूणवीसइभाए जोअणस्स विक्खंभेणं।
भरहस्सणं वासस्स बहुमझदेसभाए एत्य णं वेअड्डे नाम पब्बए पन्नते, जेणं भरहं वासं दुहा विभयमाणे २ चिट्टई, तं०-दाहिणभरहं च उत्तरतभरहं च।
वृ. 'कहिणं भंते'त्ति प्रच्छकापेक्षया आसन्नत्वेन प्रथमं भरतस्यैव प्रश्नसूत्रं,क्व भदन्त ! जम्बूद्वीपे द्वीपे भरतं नाम्ना वर्ष प्रज्ञप्तं ?, भगवानाह-गौतम ! 'चुल्लहिमवंते'त्यादि, चुल्लशब्दो देश्यः क्षुल्लपर्यायस्तेन क्षुल्लो-महाहिमवदपेक्षया लघुर्यो हिमवान् वर्षधरपर्वतः क्षेत्रसीमाकारी गिरिविशेषस्तस्यदक्षिणेनदक्षिणस्यांदिशि दाक्षिणात्यलवणसमुद्रस्योत्तरस्यांपौरस्त्यलवणसमुद्रस्य पश्चिमायां पाश्चात्यलवणसमुद्रस्य पूर्वस्यां दिशि अत्रावकाशे भरतं नाम्ना वर्षप्रज्ञप्तं, किंविशिष्टं तदित्याह-स्थाणवः कीलकायेछिनावशिष्टवनस्पतीनां शुष्कावयवाःतुंठा इति लोकप्रसिद्धाः तैर्बहुलं-प्रचुरं व्याप्तमित्यर्थः अथवा स्थाणवो बहुला यत्र तत्तथा, एवं सर्वत्र पदयोजना ज्ञेया, तथा कण्टका-बदर्यादिप्रभवाः विषमं-निम्नोन्नतं स्थानं दुर्ग-दुर्गमस्थानं पर्वता:-क्षुद्रिरयः।
-प्रपाता-भृगवोयत्र मुमूर्षवोजना झम्पांददतिअथवा प्रपाता-रात्रिघाटयः अवझरागिरितटादुदकस्याधःपतनानि तान्येव सदावस्थायीनि निर्झराः गर्ताः-प्रसिद्धाः दो-गुहाः नद्योद्रहाश्चप्रतीताःवृक्षाः रूक्षावा-सहकारादयः गुच्छा-वृन्ताकीप्रभृतयः गुल्मा-नवमालिकादयः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org