________________
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्ति-उपाङ्गसूत्रम् १/८ तोरणाणंपुरओ दोदो मनोगुलियाओपन्नत्ताओ, ताओणं मनोगुलिआओ सव्ववेरुलियामईओ जाव पडिरूवाओ, तासु णं मणोगुलियासु बहवे सुवण्णरूप्पमया फलगा पन्नत्ता, तेसु णं सुवण्णरुप्पामएसुफलएसुबहवेवइरामया नागदंतगा पन्नत्ता, तेसुणंणागदंतएसुबहवेरययामया सिक्कका पन्नत्ता" सर्वमेतत् सूत्रं व्याख्यातपूर्व, नवरं मनोगुलिकाः-पीठिका इति ।
"तेसु णं रययामएसु सिक्कएसु बहवे वायकरगा पन्नत्ता, ते णं वायकरगा किण्हसुत्तसिक्कगगवछिआजाव सुकिल्लसुत्तसिक्कगगवच्छिया सव्ववेरुलियामयाअच्छा जावपडिरूवा" इति, तेषु रजतमयेषु शिक्यकेषु बहवो वातकरका जलशून्याः करका इत्यर्थः प्रज्ञप्ताः, ते च वातकरकाः, आच्छादनंगवच्छः, गवच्छाः साता एष्वितिगवच्छिताः कृष्णसूत्रैः-कृष्णसूत्रमयैः गवच्छैरिति गम्यते शिक्यकेषु गवच्छिताः कृष्णसूत्रशिक्य- कगवच्छिताः, एवं नीलसूत्रशिक्यकगवच्छिता इत्याद्यपि भावनीयं, तेच वातकरकाः सर्वात्मना वैडूर्यमयाः, तेसि णं तोरणाणंपुरओ दो दो चित्तारयणकरंडगाप०, से जहानामए रन्नो चाउरंतचक्कवट्टिस्स चित्ते रयणकरंडगे वेरुलिअमणिफालिअपडलपच्चोअडे साएपभाएतेपएसे सब्बओसमंता ओभासेइ उज्जोवेइ तावेइ पभासेइ एवामेव तेवि चित्ता रयणकरंडगा वेरुलिय जाव पभासिंति"त्ति,
अत्र व्याख्या- तेषां तोरणानां पुरतो द्वौ द्वौ चित्री-चित्रवर्णोपेतौ नानाश्चर्यकरौ वा रत्नकरण्डकौ प्रज्ञप्तौ, एतावेव दृष्टान्तेन भावयति-से जहानामए' इत्यादि स यथा नाम राज्ञश्चतुरन्तचक्रवर्तिनः चतुर्युदक्षिणोत्तरपूर्वापररुपेषु पृथिवीपर्यन्तेषु चक्रेण वर्तितुंशीलं यस्य स चातुरन्तचक्रवर्ती तस्य चित्रः-आश्चर्यभूतो नानामणिमयत्वेन नानावर्णो वा 'वेरुलिअमणिफालिअपडलपच्चोअडे'त्ति बाहुल्येन वैडूर्यमणिमयस्तथा स्फाटिकपटलप्रत्यवतटःस्फाटिकपटलमयाच्छादनः स्वकीययाप्रभयातान्प्रवेशान् सर्वतः सर्वासुदिक्षु समन्ततः-सामस्त्येन अवभासयति, एतदेव पर्यायत्रयेण व्याचष्टे-उद्योतयति तापयति प्रभासयति, 'एवमेवे'त्यादि सुगमं, "तेसिणंतोरणाणंपुरओदोदोहयकंठा पन्नत्ता जावउसभकंठा पन्नत्तासव्वे रयणामया जावपडिरूवा" तेषां तोरणानांपुरतो द्वौ द्वौ हयकण्ठौ-हयकण्ठप्रमाणौ रलविशेणौ रलविशेषौ प्रज्ञप्ती, एवं गजनरकिन्नर- किंपुरुषमहोरगगान्धर्ववृषभकण्ठा अपि वाच्याः, तथा चाह-सव्वे रयणामया' इति, सर्वे रत्नमया इति रत्लविशेषरूपाः ‘अच्छा इत्यादि प्राग्वत् ।
"तेसि णं तोरणाणं पुरओ दो दो पुप्फचंगेरीओ पन्नत्ताओ, एवं मल्लचुण्णगंधवत्थाभरणसिद्धत्थगलोमहत्थगचंगेरीओ सव्वरयणामईओ अच्छाओ जाव पडिरूवाओ" इति, तेषां तोरणानां पुरतो द्वे द्वे पुष्पचङ्गेर्यो प्रज्ञप्ते, एवं माल्यचूर्णगन्धवस्त्रभरणसिद्धार्थकलोमहस्तकचङ्गेर्योऽपि वक्तव्याः, एताश्च सर्वा अपि सर्वात्मना रत्नमयाः 'अच्छा' इत्यादि प्राग्वत्, "तेसि णं तोरणाणं पुरओ दो दो पुप्फपडलगाई जाव लोमहत्थगपडलगाइं सब्बरयणामयाइं अच्छाई जावपडिरूवाई" एवंपुष्पादिचङ्गेरीवत्पुष्पादीनामष्टानां पडलकान्यपि द्विद्धिंख्याकानिवाच्यानि, "तेसिणंतोरणाणं पुरओदोदोसीहासणाइंपन्नत्ताई, तेसिणंसीहासणाणंअयमेयारूवेवण्णवासे पन्नत्ते, तहेव जाव पासादीया ४" इति, तेषां तोरणानां पुरतो द्वे द्वे सिंहासने प्रज्ञप्ते, तेषां च सिंहासनानां वर्णकः प्रागुक्तो निरवशेषो वक्तव्यो यावद्दामवर्णनं ।
'तेसिणं तोरणाणं पुरओ दो दो रुप्पच्छदा छत्ता पन्नता, तेणं छत्ता वेरुलियविमलदंडा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org