________________
वक्षस्कारः-१
४७
पताकाः पताकातिपताकाः बहूनिधण्टायुगलानि बहूनि चामरयुगलानि बहव उत्पलहस्तकाःउत्पलाख्यजलजकुसुमसमूहविशेषाः, एवंपद्महस्तकाः बहवेनलिनहस्तकाः बहवः सुभगहस्तकाः बहवः सौगन्धिकहस्तकाः बहवःपुण्डरीकहस्तकाःबहवः शतपत्रहस्तकाःबहवः सहस्रपत्रहस्तकाः, उत्पलादीनां व्याख्यानं प्राग्वत्, एतेचछत्रातिच्छत्रादयः सर्वेऽपिसर्वरत्नमयाः, 'जावपडिरूवा' इति यावत्करणात् 'अच्छा सण्हा लण्हा' इत्यादिविशेषणकदम्बकपरिग्रहः।
___अथ पर्वतकसूत्रं यथा-"तासिणंखुड्डियाणंबावीणंजाव बिलपंतियाणं तत्थ तत्थ देसे तहिं तहिं बहवे उप्पायपव्वया नियइपव्वया जगईपव्वया दारुपब्वयगा दगमंडवगा दगमंचगा दगमालगादगपासायाउसडाखुड्डाअंदोलगापक्खंदोलगा सब्बरयणामयाअच्छा जावपडिरूवगा' अत्र व्याख्या-तासांक्षुल्लिकानांवापीनांयावद्विलपकीना अत्र यावत्करणात् पुष्करिण्यादिग्रहः, अपान्तरालेषु तत्र तत्र देशे 'तहिं तहिं इति तस्यैव देशस्य तत्र तत्रैकदेशे बहव उत्पातपर्वताःयत्रागत्य बहवोव्यन्तरदेवा देव्यश्च विचित्रक्रीडानिमित्तं वैक्रियशरीरमारचयन्तिनियत्या-नैयत्येन पर्वताः, क्वचिनिययपव्वया इति पाठः, तत्र नियताः-सदा भोग्यत्वेनावस्थिताः पर्वताः यत्र व्यन्तरा देवदेव्यो भवधारणीयेन वैक्रियशरीरेण प्रायः सदा रमन्ते इति भावः, जगतीपर्वताःपर्वतविशेषाः, दारुपर्वतका-दारुनि पिता इव पर्वतकाः दकमण्डपकाः-स्फटिकमण्डपकाः एवं दकमञ्चकाः दकमालकाः दकप्रासादाः । एते च दकमण्डपकादयः केचित् उत्सृता-उच्चा इत्यर्थः, केचिताला लघवः क्वचितखड्डखड्डगाइतिपाठः क्षुल्लक्षुल्लका अतिलघवःआयताच, तथा अन्दोलकाः पक्ष्यन्दोलकाश्च तत्र यत्रागत्य २ मनुष्या आत्मानमन्दालेयंतिइति, आन्दोलका इति लोके प्रसिद्धाः, यत्र तुपक्षिणआगत्यागत्यात्मानमन्दोलयंतितेपक्ष्यन्दोलकाः,तेचान्दोलकः पक्ष्यन्दोलकाश्च तस्मिन् वनखण्डे तत्र तत्र प्रदेशे वानमन्तरदेवदेवीक्रीडायोग्या बहवः सन्ति, ते चोत्पापर्वतादयः कथम्भूता इत्याह-सर्वरलमया अच्छा इत्यादिविशेषणजातं प्राग्वत् “तेसुणं उप्पायपव्वएसुंजाव पक्खंदोलएसुबहूई हंसासणाई कोंचासणाइंगरुलासणाई उण्णयासणाई पणयासणाइंदीहासणाईभद्दासणाईमगरासणाइंपउमासणाई सीहासणाइंदिसासोवत्थियासणाई सव्वरयणामयाइं अच्छाईजाव पडिरूव"त्ति।
अत्र व्याख्या-तेषु उत्पातपर्वतेषु यावत्पक्ष्यन्दोलकेषु अत्र यावत्करणात् नियतपर्वतादिपरिग्रहः बहूनि हंसासनानि, तत्र येषामासनानामधोभागे हंसा व्यवस्थितायथासिंहासने सिंहास्तानिहंसासनानि, एवंक्रोञ्चासनानिगरुडासनानि भाव्यानि, उन्नतासनानि-यान्युच्चासनानि प्रणतासनानि-निम्नासनानिदीर्घासनानि-शय्यारूपाणि भद्रासनानि-येषामधोभागेपीठिकाबन्धः पक्ष्यासनानि-येषामधोभागे नानारूपाः पक्षिणः, एवं मकरासनानि सिंहासनानिचभावनीयानि, पद्मासनानि पद्माकाराणि आसनानिदिकसौवस्तिकासनानि-येषामधोभागे दिकसौवस्तिकादिप्रधानाः स्वस्तिका आलिखिताः सन्ति, अत्र यथाक्रममासनानां संग्राहिका संग्रहणीगाथा॥१॥ "हंसे कोञ्चे गरुले उण्णय पणए य दीह भद्दे य ।
पक्खे मयरे पउमे सीह दिसासोए बारसमे॥" एतानि सर्वाण्यपिकथम्भूतानित्याह-'सव्वरयणामयाई' इत्यादि प्राग्वत् । अथ गृहकसूत्रं यथा-"तस्स णं वनसंडस्स तत्थ तत्थ देसे तहिं तहिं बहवे आलिघरगा मालिघरगा कयलीघरगा
www.jainelibrary.org
Jain Education International
For Private & Personal Use Only