________________
वक्षस्कारः - ४
श्रेणिभ्यामूर्ध्वं दशयोजनातिक्रमे दक्षिणोत्तरभेदेन द्वे भवतः, अत्राधिकारात् सर्ववैताढयाभियोग्य श्रेणिविशेषमाह - उत्तरदिकस्थाः आभियोग्य श्रेणयः शीताया महानद्या ईशानस्य द्वितीयकल्पेन्द्रस्य शेषाः- शीतादक्षिणस्याः शक्रस्य - आद्यकल्पेन्द्रस्य, किमुक्तं भवति ? - शीताया उत्तरदिशि ये विजयवैताढयास्तेषु या आभियोग्य श्रेणयो दक्षिणगा वा उत्तरगा वा ताः सर्वा सौधर्मेन्द्रस्येति, बहुवचनं चात्र विजयवर्तिसर्ववैताढ्य श्रेण्यपेक्षया द्रष्टव्यं, अथ कूटानि वक्तव्यानीति तदुद्देशमाह- 'कूडा' इति, व्यक्तम्, अथ तन्नामान्याह
मू. (१६८) सिद्धे १ कच्छे २ खंडग ३ माणी ४ वेअद्ध ५ पुण्ण ६ तिमिसगुहा ७ । कच्छे ८ वेसमणे वा ९ वेअद्धे होति कूडाई ।।
३४१
वृ. 'सिद्धे' इत्यादि, पूर्वस्यां प्रथमं सिद्धायतनकूटं, ततः पश्चिमदिशमवलम्ब्येमान्यष्टावपि कूटानि वाच्यानि, तद्यथा - द्वितीयं दक्षिणकच्छार्द्धकूटं, तृतीयं खण्डप्रपातगुहाकूडं चतुर्थं माणीति पर्दैकदेशेपदसमुदायोपचारात् माणिभद्रकूटं शेषं व्यक्तं, परंविजयवैताढयेषु सर्वेष्वि द्वितीयाष्टमकूटे स्वस्वदक्षिणोत्तरार्द्धविजयमनामके यथा द्वितीयं दक्षिणकच्छार्द्धकूटं अष्टममुत्तरकच्छार्द्धकूटं इतराणि भरतवैताढ्यकूटसमनामकानीति ।
मू. (१६९) कहि णं भंते! जंबुद्दीवे २ महाविदेहे वासे उत्तरद्धकच्छे नामं विजए प० गो० वेयद्धस्स पव्वयस्स उत्तरेणं नीलवंतस्स वासहरपव्वयस्स दाहिणेणं मालवंतस्स बक्खारपव्वयस्स पुरत्थिमेणं चित्तकूडस्स वक्खारपव्वयस्स पञ्चत्थिमेणं एत्थ णं जंबुद्दीवे दीवे जाव सिज्झति ।
- तहेव ने अव्वं कहि णं भंते! जंबुद्दीवे दीवे महाविदेहे वासे उत्तरद्धकचछे विजए सिंधुकुंडे नामं कुंडे पन्नत्ते ?, गोअमा ! मालवंतस्स वक्खारपव्वयस्स पुरत्थिमेणं उसभकूडस्स पञ्चत्थिमेणं नीलवंतस्स वासहरपव्वयस्स दाहिणिल्ले नितंबे एत्थ णं जंबुद्दीवे दीवे महाविदेहे वासे उत्तरढकच्छविजए सिंधुकुंडे नामं कुंडे पन्नत्ते, सट्ठि जोअणाणि आयामविक्खम्भेणं जाव भवणं अट्टो रायहाणीय नेअव्वा, भरहसिंधुकुंडसरिसं सव्वं ने अव्वं, जाव तस्स णं सिंधुकुंडस्स दाहिणिल्लेणं तोरणेणं सिंधुमहानई पवूढा समाणी उत्तरध्धक- च्छविजयं एजेमाणी २ सत्तहिं सलिलासहस्सेहिं आपूरेमाणी २ अहे तिमिसगुहाए वे अद्धपव्वयं दालयित्ता दाहिणकच्छविजयं एग्जेमाणी २ चोद्दसहिं सलिलासहस्सेहिं समग्गा दाहिणेणं सीयं महानदं समप्पेइ, सिंधुमहानई पवहे अ मूले अ भरहसिंधुसरिसा पमाणेणं जाव दोहिं वणसंडेहिं संपरिक्खित्ता ।
कहि णं भंते! उत्तरद्धकच्छविजए उसभकूडे नाम पव्वए प० गो० सिंधुकुंडस्स पुरत्थिमेणं गंगाकुंडस्स पच्चत्थिमेणं नीलवंतस्स बासहरपव्वयस्स दाहिणिल्ले नितंबे एत्थ नं कच्छाविजए उसहकूडे नाम पव्वए प०, अट्ठ जोअणाई उद्धं उच्चत्तेमं तं चेव पमाणं जाव रायहाणी से नवरं उत्तरेणं भा० ।
कहि णं भंते! उत्तरद्धकच्छे विजए गंगाकुंडे नामं कुंडे प० गो० चित्तकूडरस वक्खारपव्वयस्स पञ्च्चत्थिमेणं उसहकूडस्स पव्वयस्स पुरत्थिमेणं नीलवंतस्स वासहरपव्वयस्स दाहिणिल्ले नितंबे एत्थ णं उत्तरद्धकच्छे गंगाकुंडे नामं कुंडे प०सट्ठि जोअणाई आयाम - विक्खम्भेणं तहेव जहा सिंधू जाव वनसंडेण य संपरिक्खित्ता ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org