________________
वक्षस्कारः-४
३०७
-
संपरिक्खित्ता । निसढे णं भंते ! वासहरपब्वए णं कति कूडा पन्नता?, गोयमा ! नव कूडा पन्नता, तंजहा-सिद्धायनकूडे १ निसढकूडे २ हरिवासकूडे ३ पुव्वविदेहकूडे ४ हरिकूडे ५ धिईकूडे ६ सीओ आकूडे ७ अवरविदेहकूडे ८ रुअगकूड़े ९ जो चेव चुल्लहिमवंतकूडाणं उच्चत्तविक्खम्भ- परिक्खेवो पुव्ववण्णिओरायहाणी असभेव इहपि नेअव्वा ।
सेकेणद्वेणं भंते! एवं वाइ णिसहे वासहरपव्वए?, गोअमा! निसहे गंवासहरपव्वए बहवे कूडा निसहसंठाणसंठिआ उसभसंठाणसंठिआ, निसहे अ इत्य देवे महिद्धीए जाव पलिओवमहिई परिवसइ, से तेणटेणं गोअमा! एवं वुचाइ निसहे वासहरपव्वए।
.'तस्सण मित्यादितस्यतिगिछिद्रहस्यदाक्षिणात्येनतोरणेनहरिनाम्नी हरिसलिला:परपर्याया महानदी प्रव्यढा सती सप्तयोजनसहस्रणि चत्वारि च योजनशतानि एकविंशानिएकविंशत्यधिकानि एकंच एकोनविंशतिभागंयोजनस्य दक्षिणाभिमुखी पर्वतेन गत्वा इत्यादि प्राग्वत्, गिरिगन्तव्योपपत्तिस्तु षोडशसहस्राटशतद्वाचत्वारिंशद्योजनप्रमाणानिषधव्यासाद् द्विसहस्रयोजनप्रमाणे ह्रदव्यासेऽपनीते शेषेऽर्कीकृते भवतीति ।निगमयन्नतिदेशसूत्रमाह
__ 'एव'मित्यादि, ‘एव'मित्युक्तप्रकारेण यैव हरिकान्ताया वक्त-व्यता सैव हरितोऽपि महानद्या नेतव्या, जिहिवकायाहरिकुंडस्यहरिद्वीपस्य भवनस्य च तदेवप्रमाणं हरिकान्ताप्रकरणोक्रमवसेयं, अर्थोऽपि हरिद्वीपनाम्नोवाच्यः,अत्रयावत्पदवाच्यंसाक्षाल्लिखितंचसर्वहरिकान्ताप्रकरण इव ज्ञेयं ।। अथास्माद्या उत्तरेण नदी प्रवहति तामाह
'तस्स णं तिगिछिद्दह'इत्यादि,व्यक्तं, गिरिगन्तव्यं तु हरिनद्या इवावसेयं, अथास्या जिह्निकास्वरूपमाह-'सीओआइत्यादि, उत्तानार्थ, नवरमायामेनचत्वारियोजनानि, हरिनदीजिह्निकाद्विगुणत्वात्, पञ्चाशयोजनानि विष्कमभेनहरिनदीप्रवहतो द्विगुणस्य सीतोदाप्रवहस्य मातव्यत्वात्,एवं बाहल्यमपि पूर्वजिसिकातोद्विगुणमवसेयम्, अथकुंडस्वरूपमाह--'सीओआ णंमहानईजहिं इत्यादि, एत्यण मित्यादि, अत्र कुंडस्य योजनसङ्ख्या हरिकुंडतोद्वैगुण्ये नोपपादनीया।
__अयसीतोदाद्वीपस्वरूपमाह-'तस्सणमित्यादि, अत्रशीतोदाद्वीपः आयामविष्कम्भाभ्यां चतुःषष्टियोजनानि पूर्वनदीद्वीपतो द्विगुणायामविष्कम्भत्वात्, द्व्यधिके द्वेशते परिक्षेपेण, अत्र सूत्रेऽनुक्तमपि करणवशात् किश्चित्साधिकत्वं ज्ञेयं, द्वौ कोशी जलादुत्थितः सर्ववज्रमयः अच्छः शेषमुक्तातिरिक्तं गङ्गाद्वीपप्रकरणोक्तमवसेयं, तच्च विनेयस्मारणार्थं नामतो निर्दिशतिवेदिकावनखण्डभूमिभागभवनशयनीयानि वाच्यानि, अत्र सूत्रे विभक्तिलोपः प्राकृतत्वात्, अर्थश्च शीतोदाद्वीपस्य गङ्गाद्वीपवत् भणितव्य इति । अथ यथेयं पयोधिमुपयाति तथाह-तस्य सीतोदाप्रपातकुंडस्य औत्तराहेण तोरणेन शीतोदामहानदीप्रव्यूढासतीदेवकुरून्इग्रती२-गच्छन्ती २, अत्र सूत्रे एकवचनं आकारान्तत्वं च प्राकृतत्वात्, विचित्रविचित्रकूतौ पूर्वापर-कूलवर्तिनी निषध १ देवकुरु र सूर ३ सुलस ४ विद्युम ५ द्रहांश्च द्विधा विभजन्ती २-तन्मध्ये वहन्ती २, अत्रेयं विभागयोजना-चित्रविचित्रकूटपर्वतयोर्मध्येबहनेन चित्रकूट पर्वतंपूर्वतः कृत्वा विचित्रकूट च पश्चिमतः कृत्वा देवकुरुष वहन्ती इति, द्रहांश्च पञ्चापि समश्रेणिवर्त्तिन एकैकरूपान् द्विभागीकरणेन वहन्तीति, अत्रान्तराले देवकुरुवर्तिभिश्चतुरशीत्या सलिलासह-मरापूर्यमाणा २ भद्रशालवनं-मेरुप्रथमवनंइयती र मन्दरं पर्वतं द्वाभ्यां योजनाभ्यामसम्प्राप्ता, शीतोदामेर्वोरष्टौ
www.jainelibrary.org
Jain Education International
For Private & Personal Use Only