________________
१८
सूर्यप्रज्ञप्तिउपाङ्गसूत्रम् १/-/२१ __ एवंखलु एतेणुवाएणं पविसमाणे सूरिएतदानंतरातोतयानंतरमंडलातोमंडलं संकममाणे दो दो एगट्ठिभागमुहुत्ते एगमेगे मंडले रतनिखेत्तस्स निवुद्देमाणे २ दिवसखेत्तस्स अभिवड्डेमाणे २ सव्वन्भंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति ।
ताजयाणं सूरिएसव्वबाहिराओ मंडलाओ अभिवड्डेमाणे २ सव्वब्भंतरंमंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तदा णं सव्वबाहिरं मंडलं पणिधाय एगेणं तेसीएणं राइंदियसतेणं तिनि छावढे एगहिभागमुहत्तसते रयणिखेत्तस्स निवुद्धित्ता दिवसखेत्तस्स अभिववित्ता चारं चरति तया णं उत्तमकट्ठपत्ते उक्कोसए अट्ठारसमुहुत्ते रयणिखेत्तस्स निवुद्भित्ता दिवसखेत्तस्स अभिवड्डित्ता चारं चरति तयाणं उत्तकट्ठपत्ते उक्कसए अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवति, जहणिया दुवालसमुहुत्ता राती भवति। एसणं दोचे छम्मासे एसणंदुच्चस्स छम्मासस्स पञ्जवसाणे, एसणं आदिचे संवच्छरे एस णं आदिचस्स संवच्छरस्स पञ्जवसाणे, इति खलु तस्सेवंआदिचस्स संवच्छरस्स सइं अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवति, सइं अट्ठारसमुहुत्ता राती भवति ।
सइंदुवालसमुहुत्तारातिभवति, पढमे छम्मासे अस्थि अद्वारसमुहुत्तेदिवसे अस्थि दुवालसमुहुत्ते दिवसे नत्थि दुवालसमुहुत्ता राई अस्थि दुवालसमुहुत्ता राई नत्थि दुवालसमुहुत्ते दिवसे भवति, पढमे वा छम्मासे नस्थि पन्नरसमुहुत्ते दिवसे भवति।
नत्थि पन्नरसमुहुत्ता राई भवति नस्थि रातिदियाणं वदोवड्डीए मुहत्ताण वा चयोवचएणं, णण्णत्थ वा अणुवायगईए, गाथाओ भाणितवाओ।
. वृ. 'जइ खलु' इत्यादि, यदि खलु षट्पष्टयधिकारात्रिन्दिवशतत्रयपरिमाणायामद्धायां द्वयशीतं मण्डलशतं द्विकृत्वश्चरतिद्वे च मण्डले एकैकंवारमिति तत एवं सतियदेतद्भगवद्भिः प्ररूप्यते, तस्य षट्पष्टयधिकारत्रिदिवशतत्रयपरिमाणस्य सूर्यसंवत्सरस्य मध्ये सकृदएकवारमष्टादशमुहूर्तप्रमाणोदिवसोभवति, सकृञ्चाष्टादशमुहूर्तारात्रि, तथा सकृद्-एकवारद्वादशमुहूर्तो दिवसोभवति सकृच्चद्वादशमुहूर्त्ता रात्रि, तत्रापि षण्मासे प्रथमेऽस्ति अष्टादशमुहूर्ता रात्रिनत्वष्टादशमुहूर्तो दिवसः, तथा अस्ति तस्मिन्नेव प्रथमे षण्मासे द्वादशमुहूर्तो दिवसो न तु द्वादशमुहूर्ता रात्रिः, द्वितीयेषण्मासेऽस्त्यष्टादशमुहूर्तो दिवसोनत्वष्टादशमुहूर्ता रात्रिः, तथाअस्ति तस्मिन्नेव द्वितीयेषम्मासेद्वादशमुहूर्ता रात्रिन्तु द्वादशमुहूर्तो दिवसः, तथा प्रथमेषण्मासे द्वितीये वा षण्मासे नास्त्येतत्यदुत–पञ्दशमुहूर्तोऽपि दिवसो भवति, नाप्यस्त्येतत्, यदुतपञ्चदशमुहूर्ता रात्रिरिति, तत्र एवंविधे वस्तुतत्वावगमे को हेतुः ? -- किं कारणं कया युक्त्या एतप्रतिपत्तव्यमिति भावार्थ
'इति वदे दिति, अत्रार्थे भगवान् प्रसादं कृत्वा वदेत् । अत्रप्रतिवचनमाह-'ताअयण्ण'मित्यादि, 'अयं'प्रत्यक्षत् उपलभ्यमानो णमिति वाक्यालङ्कारे 'जम्बूद्वीपो जम्बूद्वीपनामा द्वीपः, सच सर्वेषां द्वीपसमुद्राणां सर्वाभ्यन्तर:--सर्वमध्यवर्ती सर्वेषामपि शेषद्वीपसमुद्राणामित आरभ्य यथागमोक्तक्रमद्विगुणविष्कम्भतया भवनात् 'जाव परिक्खेवेणंपन्नत्ते' इति, अत्रयावच्छब्दोपादानादिदमन्यद् ग्रन्थान्तरे प्रसिद्धं सूत्रमवगन्तव्यं 'सव्वक्खुड्डागे वट्टे तेल्लापूयसंठाणसंठिए वट्टे रहचक्कवालसंठाणसंठिए वट्टेपुक्खरकनियासंठाणसंठिए वढेपडिपुन्नचंदसंठाणसठिए जोयणसयसहस्समायामविक्खंभेणं तिन्नि जोयणसयसहस्साई दोन्नि य सत्तावीसे जोयणसए तिनि कोसे अट्ठावीसं च धनुसयं तेरस य अंगुलाई अद्धंगुलं च किंचिविसेसाहिए परिक्खेवेणं पन्नत्ते'इति,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
For
www.jainelibrary.org