________________
पद-२३, उद्देशकः-२, द्वार
२०१ शेषः-एकाकर्षप्रमाणा तावन्मात्रं सर्वनिरुद्धं तस्यायुर्वर्तते इति भावः ततोऽसङ्ग्रेप्याद्धाप्रविष्टः स इत्थंभूतः तस्या-आयुर्बन्धाद्धायाश्चरमकालसमये-चरमकालावसरे एकाकर्षप्रमाणे, इहचरमसमयकालग्रहणेन नपरमनिरुद्धःसमयः परिगृह्यन्ते किन्तु यथोक्तरूपःकालस्ततो हीनेन कालेनायुर्बन्धस्यासम्भवात्, यत उक्तं प्राक् व्युत्क्रान्तिपदे ___"जीवाणं भंते ! ठिइनामनिहत्ताउयं कइहिं आगरिसेहिं पकरेइ ?, गो० ! जह० एक्केणं उक्कोसेणं अट्टहिं आगरिसेहिं' इति, एकेन चाकर्षणायुर्निवर्त्तयति सर्वजघन्यं, यत आह'सव्वजहनियं'मिति, सर्वजघन्यां-सर्वलध्वी स्थितिमिति गम्यते, निवर्तयति बनातीति भावः, किंविशिष्टामित्याह-‘पर्याप्तापर्याप्तिको शरीरेन्द्रियपर्याप्तिनिर्वतॊन्छ्वासपर्याप्तयनिर्वर्तनसमर्थां, कथमेतत् अवसेयं यत्सर्वजघन्यामपि स्थिति निर्वर्त्तयति जीवः शरीरेन्द्रियपर्याप्तिनिवर्तनसमर्था न ततो हीनतरां इति चेत्, उच्यते युक्तिवशात, तथाहि-इह सर्व एव देहिनः परभवायुर्बद्धा नियन्ते नान्यथा, परभवायुषश्च बन्ध औदारिके वैक्रिये आहारके वा योगे वर्तमानस्य न कार्मणे औदारिकादिमिश्रे वा, तथा चाह मूलटीकाकार:
. "जेणोरालियाईणं तिण्हं सरीराणं कायजोगे वट्टमाणो आउयबंधगो, न कम्मए ओरालिइमिस्से वा" इति, औदारिकादिकाययोगश्च विशिष्टोभवति शरीरेन्द्रियपर्याप्तया, न केवलं शरीरपर्याप्तयापर्याप्तस्य, ततएतत्सिद्धं-शरीरपर्याप्तयाइन्द्रियपर्याप्तया चपर्याप्तस्य मरणं नान्यथेति, सर्वजधन्यापि स्थिति निर्वर्त्तयति शरीरेन्द्रियपर्याप्तिनिवर्तनसमर्थां न ततोऽपि हीनतरामिति, 'एस णं गोयमे'त्याधुपसंहारवाक्यम् ।
तदेवमुक्तो जघन्यस्थितिबन्धकः, सम्प्रत्युत्कृष्टस्थितिबन्धके पृच्छति
मू. (५४५)उक्कोसकालद्वितीयंणं भंते! नानावरणिशंकिं नेरइओबंधति तिरिकाखजोणिओ बंधइ तिरिक्खजोगिणी बंधइ मणुस्सो बंधइ मणुस्सिणी बंधइ देवो बंधइ देवी बंधइ?, गो० ! नेरइओवि बंधइ जाव देवीवि बंधइ, करिसए णं भंते! नेरइए उक्कोसकालठिइयं नाणावरणिशं कम्मं बंधइ ?, गो० ! सण्णी पंचिंदिए सचाहिं पजत्तीहिं पज्जत्ते सागारे जागरे सुत्तो(तो)वउत्ते मिच्छादिट्ठी कण्हलेसे य उक्कोससंकिलिट्ठपरिणामे ईसिमज्झिमपरिणामे वा, एरिसए णं गो०! नेरइए उक्कोसकालद्वितियं नाणावरणिजं कम्मं बंधति, ।
केरिसए णं भंते ! तिरिक्खजोणिए उक्कोसकालठितीयं नाणावरणिजं कम्मं बंधति?, गो० ! कम्मभूमए वा कम्मभूमगपलिभागी वा सण्णी पंचेंदिए सव्याहिं पजत्तीहिं पञ्जत्तए सेसं तं चेव जहा नेरइयस्स, एवं तिरिक्खजोणिणीवि मणूसेवि मणूसीवि, देवदेवी जहा नेरइए, एवं आउयवजाणं सत्तण्हं कम्माणं।
उकोसलकालठितीयं णंभंते! आउयं कम्मं किं नेरइओ बंधति जाव देवी बं०?, गो० ! नो नेरइओ बंधइ, तिरिक्खजोणि बंधति, नोतिरिक्खजोणिणी बंधति, मणुस्सेविबंधति मणुस्सीवि बंधति, नो देवो बंधइ नो देवी बंधइ, केरिसए णं भंते ! तिरिक्खजोणिते उक्कोसठितीयं आउयं कम्मंबंधति?, गो०! कम्मभूमए वा कम्मभूमगपलिभागी वा सण्णी पंचिंदिए सव्वाहिं पजत्तीहिं पजत्तए सागारे जागरे सुत्तोवउत्ते मिच्छद्दिट्टी परमकण्हलेसे उक्कोससंकिलिट्ठपरिणामे, एरिसए गंगो० ! तिरिक्खजोणिते उक्कोसकालद्वितीयं आउयं कम्मं बंधति,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org