________________
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्र-१-१/-1-1१३९
इत्यत आह–'दीसंती'त्यादि, दृश्यन्ते शरीराणि निगोदजीवानांबादरनिगोदजीवानां अनन्तानां न तु सूक्ष्मनिगोदजीवानां, तेषां शरीराणमनन्तजीवसङ्घातात्मकत्वेऽप्यनुपलभ्यस्वभावत्वात्, तथासूक्ष्मपरिणामपरिणतत्वात्, अथ कथमेतदवसीयते-निगोदरूपशरीरं नियमादनन्त जीवपरिणामावि वितं भवति?, उच्यते-जिनवचनात्, तच्चेदम् ॥१॥ “गोला य असंखेज्जा होति निगोया असंखया गोले !
एक्केको य निगोओ अनंतजीवो मुणेयब्बो॥" मू. (१४०) लोगागासपएसे निगोयजीवं ठवेहि इक्विकं ।
एवं मविजमाणा हवंति लोगा अनंता उ ।। वृ. सम्प्रति एतेषामेव निगोदजीवानांप्रमाणमभिधित्सुराह-एकैकस्मिन् लोकाकाशप्रदेशे एकैकं निगोदजीवं स्थापय, एवमेकैकस्मिन् आकाशप्रदेशे एकैकजीवरचनया मीयमानः 'अनन्तलोका' अनन्तलोकाकाशप्रमाणा निगोदजीवा भवन्ति। मू. (१४१) लोगागासपएसे परित्तजीवं ठवेहि इक्किक्कं ।
एवं मविजमाणा हवंति लोगा असंखिज्जा ।। वृ. सम्प्रति प्रत्येकवनस्पतिजीवप्रमाणमाह-एकैकस्मिन् लोकाकाशप्रदेशे एकैकं प्रत्येकवनस्पतिजीवंस्थापय, एवमुक्तप्रकारेणमीयमानाः प्रत्येकतरुजीवा असङ्ख्येयलोकाकाशप्रदेशप्रमाणा भवन्ति। मू. (१४२) पत्तेया पजत्ता पयरस्स असंखभागमित्ताउ।
लोगाऽसंखा पञ्जत्तयाण साहारणमनंता ।। वृ. सम्प्रति पर्याप्तापर्याप्तभेदेन प्रत्येकसाधारणवनस्पतिजीवानां प्रमाणमाह-पर्याप्ताः प्रत्येकवनस्पतिजीवाःधनीकृतस्य सम्बन्धिनःप्रतरस्य असङ्ख्येयतमेभागेयावन्त आकाशप्रदेशास्तावप्रमाणा भवन्ति, अपर्याप्तानां पुनःप्रत्येकरुजीवानामसङ्ख्येया लोकाः परिमाणं, पर्याप्तानां अपर्याप्तानां च साधारणजीवानां अनन्तलोकाः, किमुक्तं भवति ?-असङ्घयेयलोकाकाशप्रदेशप्रमाणा अपर्याप्ताःप्रत्येकतरवः,अनन्तलोकाकाशप्रदेशप्रमाणाः पर्याप्ता अपर्याप्ताश्च साधारणजीवा इति॥ मू. (१४३) एएहिं सरीरेहि पञ्चखं ते परूविया जीवा।
सुहमा आणागिज्झा चक्खुप्फासां न ते इति ।। मू. (१४४)जे यावत्रेतहप्पगारा, ते समासओदुविहा पन्नत्ता, तं०-पजत्तगाय अपञ्जत्तगा य, तत्थणं असंपता, तत्थणजे ते पञ्जत्तगा तेसिणं वनाएसेणं गंधाएसेणं रसाएसेणं फासाएसेणं सहस्सग्गसो विहाणाइं, संखिजाईजोणिप्पमुहसयसहस्साई, पजत्तगनीसाएअपजत्तगावक्कमंति, जत्थ एगो तत्थ सिय संखिजा सिय असंखिजा सिय अनंता ।। एएसिणं इमाओ गाहाओ अनुगंतव्चाओ, तंजहा
वृ. 'जे यावन्नेतहप्पगारा' इति, येऽपि चान्ये अनुक्तरूपास्तथाप्रकाराः-प्रत्येकतरुरूपा साधारणरूपाश्च, तेऽपि वनस्पतिकायत्वेन प्रतिपत्तव्याः, 'ते समासओ'इत्यादि प्राग्वत्, नवरं यत्रैको बादरपर्याप्तस्तत्रतन्निश्रया अपर्याप्ताः कदाचित् सङ्घयेयाः, कदाचितदसङ्ख्येया कदाचिद
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org