Page Text
________________
२८८
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्र-१-१२/-1-1४०४
वातकायस्याप्यौदारिकशरीराणिपृथिव्यादिवत्, वैक्रियाणिबद्धान्यसङ्खयेयानि, तानिचप्रतिसमयमेकैकशरीरापहारे पल्योपमासङ्खयेयभागेन निःशेषतोऽपहियन्ते, किमुक्तं भवति?-पल्योपमासस्येयभागेयावन्तः समयास्तावत्पर्माणानीतिन पुनरभ्यधिकानि स्युः, तथाहि
वायुकायिकाश्चतुर्विधाः, तद्यथा-सूक्ष्मा बादराश्य, एकैके द्विधा-पर्याप्ता अपर्याप्ताश्च, तत्र बादरपर्याप्तव्यतिरिक्ताः शेषास्त्रयोऽपि प्रत्येकमसङ्ख्येयलोकाकाशप्रदेशप्रमाणाः, ये तु बादरपर्याप्तास्तेप्रतरासन्येयमागप्रमाणाः, तत्रत्रयाणांराशीनां वैक्रियलब्धिरेव नास्ति, बादरपयाप्तानामपि सत्येयभागमात्राणां लब्धिः न शेषाणां, आह च चूर्णिकृत्-"तिण्हं ताव रासीणं वेउब्बियलद्धीचेवनत्यि, बायरपजत्तार्णपिसंखेजइमागमेत्ताणंलद्धी अस्थि"त्ति, ततः पल्योपमासन्येयभागसमयप्रमाणा एव पृच्छासमये वायवो वैक्रियवर्तिनोऽवाप्यन्ते नाधिका इति, इह केचिदाचक्षते सर्वेवायवोवैक्रियवर्तिन एव, अवैक्रियाणांचेष्टयाएवासम्भवात्, तदसमीचीनं, वस्तुगतेरपरिझानात, वायवो हि स्वभावाचलास्ततोऽवैक्रिया अपि ते वान्ति इति प्रतिपत्तव्यं, वाताद्वायुरिति व्युत्पत्तेः,आहचंचूर्णिकृत्-"जेणसब्बेसुचेव लोगागासेसुचला वायवो वायंति तम्हाअवेउब्बियाविवायावायंतीतिधित्तव्व"मिति, मुक्तानि वैक्रियाण्यौधिकमुक्तवत्, तैजसकार्मणानिबद्धानिबद्धौदारिकवत्मुक्तान्यौधिकमुक्तवत्, वनस्पतिकायिकचिन्तायामौदारिकाणि पृथिव्यादिवत, तैजसकार्मणान्यौधिकतैजसकार्मणवत्।
द्वीन्द्रियसूत्रे बद्धान्यौदारिकशरीराणि असङ्ख्येयानि, ततः कालतः परिमाणचिन्तायामसत्येयामिरुत्सर्पिण्यवसर्पिणीभिरपहियन्ते-असङ्ख्यातासूत्सपिण्यवसर्पिणीषु यावन्तःसमयास्तावामाणानीतिभावः, क्षेत्रतोऽसद्धयेयाः श्रेण्योऽसङ्ख्यातासुश्रेणिषुयावन्त आकाशप्रदेशास्तावप्रमाणानीत्यर्थः, तासांश्रेणीनांपरिमाणविशेषनिर्धारणार्थमाह-प्रतरासङ्ग्येयभागः प्रतरस्यासलयेयभागप्रतिताअसत्येयाश्रेणयः परिगृह्यन्तेइतिभावः । प्रतरासङ्ख्येयभागोनैरयिकभवनपतीनामपि प्रतिपादितस्ततो विशेषतरपरिमाणनिरूपणार्थ सूचीमानमाह-'तासि णं सेटीण मित्यादि, तासांश्रेणीनांपरिमाणावधारणायया विष्कम्भसूचीसा असङ्ख्येयायोजनकोटीकोट्यः असत्येयोजनकोटीकोटिप्रमाणा इत्यर्थः, अथवेदमन्यद्विशेषतः परिमाणं
'असंखेजाइंसेढिवग्गमूलाई'इति, एकस्याः परिपूर्णायाः श्रेणेर्यःप्रदेशराशिस्तस्य प्रथम वर्गमूलं द्वितीयं तृतीयं च वर्गमूलं यावदसायेयतमं वर्गमूलं एतानि सर्वाण्यप्येकत्र सङ्कल्प्यन्ते, तेषुचसहल्पितेषुयावान्प्रदेशराशिर्भवतितावप्रदेशात्मिका विष्कम्मसूचिरवसेया, अत्रनिदर्शनं--
श्रेणौ किल प्रदेशा असङ्ख्याताअप्यसत्कल्पनया पञ्चषष्टिः सहस्राणि पञ्च शतानि षट्त्रि शदधिकानि तेषां प्रथमं वर्गमूलं द्वेशते षट्पञ्चाशदधिके द्वितीयं षोडश तृतीयं चत्वारः चतुर्थ द्वौएतेषांचसखलनेजातेद्वेशतेअष्टसप्तत्यधिके एतावताकिलासत्कल्पनया प्रदेशानां सूचिरिति, अयैते द्वीन्द्रियाः किंप्रमाणाभिरवगाहनाभिरास्तीर्यमाणाः कियताकालेन सकलं प्रतरमापूरयन्ति ?,उच्यते,आकुलासयेयामागप्रमाणभिरवगाहनाभिः प्रत्यावलिकाऽसञ्जयेयभागमेकैकावगाहनारचेनासद्धयेयाभिरुत्सपिण्यवसर्पिणीभिरापूर्यन्ते, इयमत्र भावना--एकैकस्मिन्नावलिकायाः असहयेयतमेभागेएकैकाअङ्गुलासङ्ख्येयप्रमाणाअवगाहना रच्यते, ततोऽसङ्खयेयाभिरुत्सर्पिण्य
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003349 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 15 Pragnapana UpangSutra 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 664 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 15, & agam_pragyapana |
| File Size | 14 MB |