________________
१८९
पदं-५, उद्देशकः-, द्वारंसंमूर्छिममनुष्यापेक्षया वनस्पतयः सिद्धाश्चप्रत्येकमनन्ताः ततः पर्यायिणामनन्तत्वाद्भवन्त्यनन्ता जीवपर्यायाः॥तदेवंगौतमेनंसामान्यतोजीवपर्यायाः पृष्टाः भगवानपिसामान्येन निर्वचनमुक्तवान्, इदानीं विशषविषयं प्रश्नं गौतम आह
मू. (३०८) नेरइयाणं भंते! केवइया पनवा पन्नत्ता?, गोयमा! अनंता पजवा पन्नत्ता, से केणडेणं भंते! एवं वुच्चइ-नेरइयाणं अनंता पजवा पन्नत्ता?, गोयमा! नेरइए नेरइयस्स दव्वट्ठायाए तुल्ले पएसठ्ठयाए तुल्ले ओगाहणट्टयाए सिय हीणे सिय तुले सिय अमहिए जइ हीणे असंखिजइभानहीणे वा संखिजइभागहीणे वा संखिजगुणहीणे वा असंखिजगुणहीणे वा अह अन्महिए असंखिज्जइभागमभहिए वा संखिजइभागमभहिए वा संखिजगुणमब्भहिए वा असंखिजगुणमब्भहिए वा, ठिईएसिय हीणे सियतुल्ले सिय अमहिएजइ हीणे असंखिजइभागहीणे वा संखिजइभागहीणे वा संखिजगुणहीणे वा असंखिज्जगुणहीणे वा अह अब्भहिएअसंखिजभागमभहिए वा संखिज्जभागमब्भहिए वा संखिजगुणमब्भहिए वा असंखिजगुणमभहिए वा, कालवण्णपज्जवेहिं सिय हीणे सियतुल्ले सिय अब्भहिए। __-जइ हीणे अनंतभागहीणे वा असंखेजभागहीणे संखेजभागहीणे वा संखेजगुणहीणे वा असंखेनगुणहीणे वा अणनतगुणहीणे वा अह अब्भहिए अनंतभागमभहिए वा असंखेजभागमभहि-एवा संखेजभागमभहिए वासंखेनगुणममहिए वा असंखेज्जगुणमन्महिए वा अणंतगुणमब्भहिए वा, नीलवनपज्जवेहि लोहियवनपज्जवेहिं पीयवनपज्जवेहिं हालिद्दवन्नपज्जवेहिं सुकिल्लवन्नपजवेहिं छट्ठाणवडिए, सुभिगंधपजवेहिं दुब्भिगंधपज्जवेहि य छट्ठाणवडिए, तित्तरसपज्जवेहिं कडुयरसपज्जवेहिं कसायरसपञ्जवेहिं अंबिलरसपज्जवेहिं महुररसपज्जवेहि छट्ठाणवडिए, कक्खडफासपञ्जवेहिं मउयफासपजवेहिं गरुयफासपज्जवेहिं लहुयफासपज्जवेहिं सीयफासपज्जवेहिं उसिणकासपञ्जवेहिं निद्धफासपञ्जवेहि लुक्खफासपज्जवेहिं छट्ठाणवडिए, __-आभिनिबोहियनाणपञ्जवेहिं सुयनाणपज्जवेहिं ओहिनाणपज्जेविहं मइअनाणपजवेहि सुयअन्नाणपज्जवेहिं विभंगनाणपजवेहिं चक्खुदंसणपञ्जवेहिं अचक्खुदंसणपञ्जवेहि ओहिदंसणपज्जवेहिछट्ठाणवडिए, सेतेणटेणं गोयमा! एवं वुचइ नेरइयाणं नो संखेजा नोअसंखेज्जा अनंता पज्जवा पन्नत्ता।
वृ. 'नेरइयाणं भंते! केवइया पन्जवा पनत्ता' इति, अथ केनाभिप्रायेणौवं गौतमः पृष्टवान् उच्यते, पूर्वकिल सामान्यप्रश्ने पर्यायिणामनन्तत्वात्पर्यायाणामानन्त्यमुक्तं, यत्रपुनः पर्यायिणामानन्त्यं नास्ति तत्र कथमिति पृच्छति-'नेरइयाणं' इत्यादि, तत्रापि निर्वचनमिदम् 'अनन्ता' इति, अत्रैव जातसंशयः प्रश्नयति--‘से केणडेणं भंते !' इत्यादि, अथ केनार्थेन केन कारणेन केन हेतुना भदन्त ! एवमुच्यते नैरयिकाणां पर्याया एवम्-अनन्ता इति ?, भगवानाह
गोयमा ! नेरइए नेरइयस्स दव्वट्ठयाए तुल्ले, इत्यादि, अथ पर्यायाणामानत्यं कथं घटते इति पृष्टेतदेवपर्यायाणामानन्त्यं यथायुक्तयुपपन्नं भवति तथा निर्वचनीयं नान्यत्ततः केनाभिप्रायेण भगवतैवं निर्वचनमवाचि-नैरयिको नैरयिकस्य द्रव्यार्थतया तुल्य इति ?, उच्यते, एकमपि द्रव्यमनन्तपर्यायमित्यस्य न्यायस्य प्रदर्शनार्थं, तत्र यस्मादिदमपि नारकजीवद्रव्यमेकसङ्ख्याऽवरुद्धमिति नैरयिकोनैरयिकस्यद्रव्यार्थतयातुल्यः, द्रव्यमेवार्थोद्रव्यार्थः तद्भावोद्रव्यार्थता
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org