Page Text
________________
पदं-३, उद्देशकः-,द्वार-२६
१६७
संखिजगुणाई ।। दिसाणुवाएणं सवत्थोवाइं दव्वाइं अहोदिसाए उड्डदिसाए अनंतगुणाई उत्तरपुरचअछिमेणं दाहिणपञ्चत्थिमेण य दोवि तुल्लाइं असंखिजगुणाई दाहिणपुरच्छिमेणं उत्तरपञ्चस्टिमेण यदोवितुल्लाईविसेसाहियाईपुरच्छिमेणं असंखिजगुणाईपञ्चस्थिमेणंविसेसाहियाई दाहिणेणं विसेसाहियाई उत्तरेणं विसेसाहियाई।
घृ.इदमल्पबहुत्वं पुद्गलानां द्रव्यार्थत्वमङ्गीकृत्य व्याख्येयं,तथासम्प्रदायात्, तत्र क्षेत्रानुपातेन क्षेत्रानुसारेणचिन्त्यमानाः पुद्गलाम्मलोक्ये त्रैलोक्यसंस्पर्शिनः सर्वस्तोकाः, सर्वस्तोकानि त्रैलोक्यव्यापीनि पुद्गलद्रव्याणीति भावः, यस्मात् महास्कन्धा एव त्रैलोक्यव्यापिनः ते चाल्पा इति, तेभ्य ऊर्ध्वलोकतिर्यग्लोकेऽनन्तगुणाः, यतस्तिर्यग्लोकस्य यत्सर्वोपरितनमेकप्रादेशक प्रतरं यचोलोकस्य सर्वाधस्तनमेकप्रादेशिकं प्रतरमेते द्वे अपि प्रतरे ऊर्ध्वलोकतिर्यग्लोक उच्यते ते चानन्ताः सङ्ख्येयप्रादेशिकाः अनन्ता असङ्ख्ययप्रादेशिका; अनन्ता अनन्तप्रादेशिकाः स्कन्धाः स्पृशन्तीतिद्रव्यार्थतयाऽनन्तगुणाः, तेभ्योऽधोलोकतिर्यग्लोकेप्रागुक्तप्रकारेणप्रतरद्वयरूपे विशेषाधिकाः, क्षेत्रस्याऽऽयामविष्कम्भाभ्यां मनाग् विशेषाधिकत्वात्, तेभ्यस्तिर्यग्लोकेऽसवेयगुणाः, क्षेत्रस्यासकयेयगुणत्वात्, तेभ्यऊर्ध्वअधलोकेऽसङ्ख्येयगुणाः, यतस्तिर्यग्लोकक्षेत्रादूर्ध्वलोकक्षेत्रसमङ्खयेयगुणमिति, तेभ्योऽधोलोके विशेषाधिकाः, ऊर्ध्वलोकादधोलोकस्य विशेषाधिकत्वात्, देशोनसप्तरजुप्रमाणो ह्यूलोकः समधिकसप्तरज्जुप्रमाणस्त्वधोलोकः॥
सम्प्रति दिगनुपातेनाल्पबहुत्वमाह-'दिगनुपातेन' दिगनुसारेण चिन्त्यमानाः पुद्गलाः सर्वस्तोकाः ऊर्ध्वदिशि, इह रत्नप्रभासमभूतलमेरुध्यऽष्यप्रादेशिको रुचकस्तस्माद्विनिर्गता चतुःप्रदेशाऊर्ध्वदिग्यावल्लोकान्तस्ततस्तत्र सर्वसोत्काः पुद्गलाः, तेभ्योऽधोदिशि विशेषाधिकाः, अधोदिगपि रुचकादेवप्रभवति चतुष्पदेशायावल्लोकान्तस्तस्तस्याविशेषाधिकत्वात् तत्र पुद्गला विशेषाधिकाः तेभ्य उत्तरपूर्वस्यां दक्षिणपश्चिमायां च प्रत्येकमसवयेयगुणाः स्वस्थाने तु परस्परं तुल्याः, यतस्ते द्वे अपि दिशौ रुचकाद्विनिर्गते मुक्तावलिसंस्थिते तिर्यग्लोकान्तमधोलोकान्तमूर्ध्वलोकान्तंपर्यवसिते, येन क्षेत्रस्यासवयेयगुणत्वात्तत्रपुद्गलाअसङ्खयेयगुणाः, क्षेत्रंतुस्वस्थाने सममिति पुद्गला अपि स्वस्थाने तुल्याः,।
-तेभ्योऽपि दक्षिणपूर्वस्यामुत्तरपश्चिमाया च प्रत्येकं विशेषाधिकाः, स्वस्थाने तुपरस्परं तुल्याः, कथं विशेषाधिका इतिचेत्?, उच्यते,इह सौमनसगन्धमादनेषु सप्त सप्त कूटानि विद्युअममाल्पवतोर्नव नव, तेषु च कूटेषु धूमिका अवश्यायादिसूक्ष्मपुद्गलाः प्रभूताः संभवन्ति ततो विशेषाधिकाः, स्वस्थाने तु क्षेत्रस्य पर्वताश्च समानत्वात् तुल्याः, तेभ्यः पूर्वस्यां दिशि असङ्खयेयगुणाः, क्षेत्रस्यासङ्घयेयगुणत्वात्, तेभ्यः पश्चिमायां विशेषाधिकाः,अधोलौकिकग्रामेषु शुषिरभावतो बहूनांपुद्गलानामवस्थानभावात्, दक्षिणेन विशेषाधिकाः, बहुभुवनशुषिरभावात्, तेभ्य उत्तरस्यां दिशि विशेषाधिकाः, यत उत्तरस्यामायामविष्कम्भाभ्यां सङ्खयेययोजनकोटीकोटीप्रमाणंमानसं सरस्तत्र ये जलचराः पनकसेवालादयश्च सत्त्वास्ते अतिबहव इति तेषां ये तैजसकार्मणपुद्गलास्तेऽधिकाः प्राप्यन्ते इति पूर्वोक्तेभ्यो विशेषाधिकाः ॥
तदेवं पुद्गलविषयमल्पदहुत्वमुक्तम्, इदानीं सामान्यतो द्रव्यविषयं क्षेत्रानुपातेनाहक्षेत्रानुपातेन चिन्त्यमानानि द्रव्याणि सर्वस्तोकानि त्रैलोक्ये त्रैलोक्यसंस्पर्शानि, यतो Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003349 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 15 Pragnapana UpangSutra 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 664 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 15, & agam_pragyapana |
| File Size | 14 MB |