________________
प्रतिपत्तिः-१,
४७
हस्त्यादयः, सनखानि-दीर्घनखपरिकलितानि पदानि येषांतेसनखपदाः-श्वादयः, प्राकृतत्वाच्च 'सणफया' इति सूत्रे निर्देशः, अश्वादयस्त्वेतभेदाः केचिदतिप्रसिद्धत्वात्स्वयमन्ये च लोकतो वेदितव्याः, नवरं सनखपदाधिकारे द्वीपकाः-चित्रका अच्छा:-ऋक्षाः परसराः-सरभाः कोकन्तिका-लोमठिकाः चित्ता चित्तलगा आरण्यजीवविशेषाः, शेषास्तु सिंहव्याघ्रतरक्षश्रृगालशुनककोलशुनशशका प्रतीताः, तेसमासतो' इत्यादिपर्याप्तापर्याप्तसूत्रंशरीरादिद्वारकलापसूत्रं च जलचरवद्भावनीयं,नवरमवगाहनाद्वारेजघन्यतोऽवगाहना अङ्गुलासङ्घयेयभागप्रमाणा उत्कृष्टा गव्यूतपृथक्त्वं स्थितिद्वारे जघन्यतः स्थितिरन्तमूर्तमुत्कर्षतश्चतुरशीतिवर्षसहस्राणि, शेषं तथैव
उपसंहारमाह- सेत्तं चउप्पयथलयरसंमुछमपंचिंदियतिरक्खजोणिया' ॥
अथ के ते परिसर्पस्थलचरसंमूच्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः ?, २ द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-'एवं भेदो भाणियब्बो इति, 'एवम् उक्तेनप्रकारेणयथा प्रज्ञापनायांतथा भेदो वक्तव्यो यावत् ‘पञ्जत्ता य अपजत्ता य' स चैवम्-'तंजहा-उरपरिसप्पथलयरसमुच्छिमपञ्चेन्द्रियितिरिकालजोणिया य भुयपरिसप्पथलयरसमुच्छिमप० सुगम।
नवरम् उरसा परिसर्पन्तीत्युरः परिसा-सदियः, भुजाभ्यांपरिसर्पन्तीति भुजपरिसानकुलादयः, शेषपदसमासः प्राग्वत्, “से किंतं उरपरिसप्पथलयरसमुच्छिमपश्चिदियतिरिक्खजोणिया?, चउबिहा पनत्ता, तंजहा-अही अयगरा आसालिया महोरगा। से किंतं अही?, अही दुविहा प०-दव्वीकरा य मउलिणो य । से किं तं दव्चीकरा?, दव्वीकरा अनेगविहा पत्रत्ता,तंजहा-आसीविसा दिट्ठीविसाउग्गविसा भोगविसातयाविसालालाविसा निस्सासविसा कण्हसप्पा सेयसपा काकोदरा दुब्मपुप्फा कोलाहा सेलेसिंदा, जे यावन्ने तहप्पगारा, सेत्तं अही
से किंतं अयगरा?, अयगरा एगागार पन्नत्ता, सेत्तं अयगरा । से किं तं आसालिया?, कहिणं भंते! आसालिगा संमुच्छइ?,गोयमा! अंतो मणुस्सखेते अड्वाइजेसुदीवेसुनिव्वाघाएणं पनरससु कम्मभूमीसु, वाघायं पडुच्च पंचसु महाविदेहेसु चक्कवट्टिखंधावारेसु बलदेवखंधावारेसु वासुदेवखंधावारेसु मंडलियखंधावारे महामण्डलियखंधावारेसु गामनिवेसेसु नगरनिवेसेसु खेडनिवेसेसुकब्बड० मडंबनिवेसेसुदोणमुहनिवेसेसुपट्टणनिवेसेसु आगरनिवेसेसुआसमनिवेसेसु गामनिवेसेसुनगरनिवेसेसुखेडनिवेसेसुकब्बड० मडंबनिवेसेसु दोणमुहनिवेसेसु पट्टणनिवेसेसु आगरनिवेसेसु आसमनिवेसेसुरायहाणिनिवेसेसुएएसिणं चेव विणासेसु, एत्थ णं आसालिया संमुच्छइ, जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेजइ भागमित्ताए ओगाहणाए, उक्कोसेणं बारस जोयणाई, तदानुरूवं च णं विक्खंभबाहल्लेणं भूमिं दालित्ता संमुच्छइ, असण्णी मिच्छद्दिट्ठी अन्नाणी अंतोमुहुत्तद्धाउया चेव कालं करेइ, सेत्तं आसालिया।
से किं तं महोरगा?, महोरगा अनेगविहा पण अत्थेगइया अंगुलंपि अंगुलपुहुत्तियावि विहत्यिपि विहत्थिपुहत्तियावि जोयणसयंपि जोयणसयपुहुत्तियावि, तेणं थले जाया जलेऽवि चरंति थलेऽवि चरंति, ते नत्थि इहं बाहिरएसु दीवसमुद्देसु हवंति, जे यावन्ने तहप्पगारा, सेतं महोरगा।" इति।
___ अस्य विषमपदव्याख्या-“दव्वीकरायमउलिणो य' इति, दीव दर्वी-फणा तत्करणशीला दींकराः,मुकुलं-फणाविरहयोग्याशरीरावयवविशेषाकृति सा विद्यते येषांते मुकुलिनः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org