________________
३८०
जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रम् ३/दीव०/२८७ सागरोपमाणां सुषमसुषमाद्यरकक्रमेण एकाऽवसर्पिणी, सागरोपमाणां दश कोटीकोटय एव दुष्षमदुष्षमाधरकक्रमेणैकोत्सर्पिणी, तावदयं मनुष्यलोक इति प्रोच्यते, अन्यत्रैवंरूपकालपरिमाणासम्भवात, कालद्रव्यस्य मनुष्यक्षेत्र एव भावात्।
___ “जावं च णमित्यादि, यावच्चन्द्रोपरागा इति वा सूर्योपरागा इत वा चन्द्रपरिवेषा इति वा सूर्यपरिवेषा इति वा प्रतिचन्द्रा इति वा प्रतिसूर्या इति वा इन्द्रधनुरिति वा उदकमत्स्या इति वा कपिहसितमिति वा, एतेषामर्थ प्राग्वत्तावदयं मनुष्यलोक इतिप्रोच्यते, अन्यत्रैषामभाव इति भावः ।
"जावं च णमित्यादि, यावच्चन्द्रसूर्यग्रहणगणनक्षत्रतारारूपाणि, सूत्रे पुंस्त्वनिर्देशः प्राकृतत्वात्, णमिति वाक्यलकारे अभिगमनं-सर्वबाह्यान्मण्डलादभ्यन्तरप्रवेशनं निर्गमनं-- सर्वाभ्यन्तरान्मण्डलाहिर्गमनं वृद्धिः-शुक्लपक्षे चन्द्रमसो वृद्धिप्रतिभासः निर्वृद्धि–वृद्धेरभाः, कृष्णपक्षे चन्द्रमस एव हानिप्रतिभास इति भावः, अनवस्थितं-सन्ततं चारप्रवृत्या यत्संस्थानंसम्यगवस्थानमनवस्थितसंस्थानं, एतेषां द्वन्द्वस्तैः संस्थितानि यथायोगं व्यवस्थितानि अभिगमननिर्गमनवृद्धिनिवृद्धयनवस्थितसंस्थानसंस्थितानीतिव्याख्यायन्ते तावदयंमनुष्यलोक इति प्रोच्यते, अन्यत्र चन्द्रादीनामभिगमनाद्यसम्भवात् ॥
मू. (२८८)अंतोणंभंते! मणुस्सखेत्तस्स जे चंदिमसूरियगहगणनक्खत्ततारारूवातेणं भदन्त ! देवा किं उड्वोववन्नगा कप्पोववन्नगा विमाणोववन्नगा चारोववन्नगा चारद्वितीया गतिरतिया गतिसमावन्नगा?
गोयमा! ते णं देवा नो उड्डोववन्नगा नो कप्पोववन्नगा विमाणोववन्नगा चारोववन्नगा नोचारद्वितीया गतिरतिया गतिसमावन्नगाउद्दमुहकंबुयपुप्फसंठाणसंठितेहिंजोयणसाहस्सितेहिं तावखेत्तेहिं साहस्सियाहिं बाहिरियाहिं वेउब्वियाहिं परिसाहिं महयाहयनट्टगीतवादिततंतीतलतालतुडियघणमुइंगपडुप्पवादितरवेणं दिव्वाइंभोगभोगाइं मुंजमाणा महया उक्कट्ठिसीहनायबोलकलकलसद्देण विपुलाई भोगभोगाई मुंजमाणा अच्छयपव्ययरायं पदाहिणावत्तमंडलयारं मेरुं अनुपरियति।
तेसि णं भंते ! देवाणं इंदे चवति से कहमिदानि पकरेंति ?, गोयमा ! ताहे चत्तारि पंच सामानियातं ठाणं उक्संपजित्ताणं विहरंति जाव तत्थ अन्ने इंदे उववन्ने भवति । इंदट्ठाणे गंभंते! केवतियं कालं विरहिते उवातेणं?, गो० जहन्नेणं एक समयं उक्कसोसणं छम्मासा ।
बहिया णं भंते ! मणुस्खेत्तस्स जे चंदिमसूरियगहनखत्ततारारूवा ते णं भंते! देवा किं उद्योववन्नगा कप्पोववन्नगा विमाणोववन्नगा चारोववन्नगा चारद्वितीया गतिरतिया गतिसमावन्नगा?
गोयमा! तेणं देवा गोउदोववन्नगानो कप्पोववन्नगा विमाणोववन्नगा नो चारोववन्नगा चारद्वितीयानो गतिरतिया नो गतिसमाणवन्नगा पक्किदृगसंठाणसंठितेहिंजोयनसतसाहस्सिएहिं तावस्खेत्तेहिं साहस्सियाहि य बाहिराहिं वेउब्वियाहिं परिसाहि महताहतनट्टगीयवाइयरवेणं दिव्वाइं भोगभोगाइं जमाणा सुहलेस्सा सीयलेस्सा मंदलेस्सा मंदायवलेस्सा चित्तंतरलेसागा कूडा इव ठाणिहिता अन्नोन्नासमोगाढाहिं लेसाहिं ते पदेसे सब्बतो समंता ओभासेंति उज्जोवेति तवंति पभासेति ।। जया णंभंते ! तेसिं देवाणं इंदे चयति से कहमिदाणिं पकरेंति ?, गो० जाव
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org